Trong bối cảnh Nhà nước đang nỗ lực phòng chống tham nhũng, Kiểm toán nhà nước trở thành một công cụ quan trọng không chỉ trong việc quản lý tài chính và ngân sách của Nhà nước mà còn trong việc đảm bảo tính minh bạch và công khai của hệ thống tài chính quốc gia. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về vai trò và nhiệm vụ của Kiểm toán nhà nước. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Kiểm toán nhà nước và những gì họ kiểm tra.
1. Căn cứ pháp lý
Để hiểu rõ hơn về hoạt động của Kiểm toán nhà nước, chúng ta cần xem xét căn cứ pháp lý mà họ dựa vào. Luật Kiểm toán nhà nước sửa đổi 2019 là nơi quy định quyền hạn và nhiệm vụ của Kiểm toán Nhà nước. Điều 11 của Luật Kiểm toán Nhà nước quy định:
- Trình dự án luật, dự án pháp lệnh, dự thảo Nghị quyết trước Quốc hội, Ủy ban thường Vụ Quốc hội theo quy định của pháp luật.
- Yêu cầu đơn vị được kiểm toán và các cơ quan, tổ chức có liên quan đến hoạt động kiểm toán cung cấp thông tin phục vụ cho kiểm toán.
- Yêu cầu các đơn vị được kiểm toán thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán của Kiểm toán nhà nước khi xảy ra sai phạm trong báo cáo tài chính hay trong việc chấp hành pháp luật, khắc phục các sai phạm và yếu kém.
2. Đặc trưng của Kiểm toán nhà nước
2.1 Chủ thể kiểm toán
Chủ thể thực hiện kiểm toán nhà nước được gọi là các kiểm toán viên nhà nước, những người được bổ nhiệm vào ngạch kiểm toán để thực hiện nhiệm vụ kiểm toán. Chức năng và quyền hạn cụ thể của từng ngành bậc có qui định riêng, nhưng nói chung, có sự gần gũi giữa các quốc gia về vai trò của các kiểm toán viên nhà nước.
2.2 Khách thể kiểm toán
Các đơn vị, tổ chức, cá nhân có sử dụng nguồn vốn và kinh phí từ ngân sách nhà nước là đối tượng kiểm toán. Điều này bao gồm các dự án, công trình do ngân sách đầu tư, các doanh nghiệp nhà nước có 100% vốn ngân sách nhà nước, các cơ quan kinh tế, quản lí của nhà nước, và các cá nhân có nguồn từ ngân sách nhà nước.
2.3 Mô hình tổ chức
Trong quan hệ với kiểm toán viên nhà nước, kiểm toán nhà nước là một hệ thống tập hợp kiểm toán viên theo một trật tự xác định. Có nhiều mô hình tổ chức khác nhau tùy theo phạm vi các mối liên hệ.
3. Kiểm toán nhà nước, kiểm tra những gì?
Kiểm toán Nhà nước, hoặc Kiểm toán viên Nhà nước, có nhiệm vụ quan trọng trong việc đảm bảo sự minh bạch, trung thực và hiệu quả của việc quản lý tài chính và nguồn lực công cộng. Theo quy định của Luật Kiểm toán Nhà nước năm 2015 và Luật sửa đổi, bổ sung năm 2019, Kiểm toán Nhà nước có các quyền hạn sau đây:
- Trình dự án luật và pháp lệnh trước Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội: Kiểm toán Nhà nước tham gia vào quá trình xem xét và đưa ra ý kiến đối với các dự án luật và pháp lệnh trước các cơ quan chính trị. Điều này đảm bảo tính công bằng và hiệu quả trong quá trình tạo ra các quy định mới hoặc thay đổi.
- Yêu cầu thông tin cho quá trình kiểm toán: Kiểm toán Nhà nước có quyền yêu cầu các đơn vị được kiểm toán và các cơ quan, tổ chức liên quan cung cấp thông tin để phục vụ cho quá trình kiểm toán. Điều này đảm bảo rằng họ có đủ dữ liệu để thực hiện kiểm toán một cách đầy đủ và trung thực.
- Yêu cầu sửa chữa khi phát hiện sai phạm: Nếu trong quá trình kiểm toán, Kiểm toán Nhà nước phát hiện sai phạm trong báo cáo tài chính hoặc trong việc tuân thủ pháp luật, họ có quyền yêu cầu các đơn vị được kiểm toán thực hiện kết luận và kiến nghị kiểm toán để khắc phục các sai phạm và yếu kém này.
- Kiến nghị xử lý sai phạm: Kiểm toán Nhà nước có quyền kiến nghị các cơ quan và cá nhân có thẩm quyền xử lý các trường hợp sai phạm được phát hiện trong báo cáo tài chính hoặc trong việc tuân thủ pháp luật. Điều này đảm bảo rằng các vi phạm sẽ được đối phó một cách nhanh chóng và hiệu quả.
- Kiến nghị xử lý cản trở kiểm toán: Nếu có bất kỳ hành vi cản trở hoạt động của Kiểm toán Nhà nước, họ có quyền kiến nghị các cơ quan và cá nhân có thẩm quyền xử lý theo quy định của pháp luật. Điều này đảm bảo tính độc lập và khách quan trong quá trình kiểm toán.
- Trưng cầu giám định chuyên môn: Trong trường hợp cần thiết, Kiểm toán Nhà nước có quyền trưng cầu giám định chuyên môn để đảm bảo tính chính xác và đáng tin cậy trong quá trình kiểm toán.
- Thuê doanh nghiệp kiểm toán: Kiểm toán Nhà nước có quyền ủy thác hoặc thuê doanh nghiệp kiểm toán thực hiện kiểm toán cơ quan, tổ chức quản lý, sử dụng tài sản công, tài chính công, và đảm bảo tính trung thực của các số liệu, tài liệu và kết luận liên quan đến doanh nghiệp kiểm toán thực hiện.
- Kiến nghị bổ sung cơ chế, chính sách và pháp luật: Cuối cùng, Kiểm toán Nhà nước có quyền kiến nghị cho Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các cơ quan khác của Nhà nước bổ sung cơ chế, chính sách và pháp luật để cải thiện quá trình kiểm toán và quản lý tài chính công.
4. Điều kiện trở thành Kiểm toán nhà nước
Theo Điều 21 của Luật Kiểm toán nhà nước 2015, kiểm toán viên nhà nước cần đáp ứng một số tiêu chuẩn:
- Có phẩm chất đạo đức tốt, có ý thức trách nhiệm, liêm khiết, trung thực, khách quan.
- Có bằng tốt nghiệp đại học trở lên thuộc một trong các chuyên ngành kiểm toán, kế toán, tài chính, ngân hàng, kinh tế, luật hoặc chuyên ngành khác có liên quan trực tiếp đến hoạt động kiểm toán.
- Đã có thời gian làm việc liên tục từ 05 năm trở lên theo chuyên ngành được đào tạo hoặc có thời gian làm nghiệp vụ kiểm toán ở Kiểm toán nhà nước từ 03 năm trở lên, không kể thời gian tập sự.
- Có chứng chỉ Kiểm toán viên nhà nước.
5. Vai trò của Kiểm toán nhà nước
Kiểm toán nhà nước có vai trò quan trọng trong quản lý tài chính và ngân sách nhà nước. Chức năng của họ bao gồm:
- Cung cấp căn cứ chất lượng cho Chính phủ để đưa ra quyết định vĩ mô liên quan đến hoạt động tài chính và phân bổ nguồn lực.
- Đảm bảo tính công khai và minh bạch của hệ thống tài chính nhà nước.
- Chỉ ra thực trạng quy mô và “sức khoẻ” của hệ thống tài chính quốc gia.
- Tư vấn và đưa ra giải pháp để khắc phục sai sót, vi phạm chế độ quản lý tài chính và kế toán.
Kết luận
Kiểm toán nhà nước đóng một vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính minh bạch và công khai của tài chính nhà nước, cung cấp căn cứ cho quyết định vĩ mô và tư vấn để khắc phục sai sót. Việc làm kiểm toán nhà nước đòi hỏi các tiêu chuẩn và phẩm chất cao, nhưng đó là một công việc quan trọng và hấp dẫn. Nếu bạn quan tâm đến lĩnh vực này, có nhiều cơ hội nghề nghiệp mà bạn có thể theo đuổi.
Trên đây là những thông tin từ Kế toán Kiểm toán Thuế ACC cung cấp đến bạn. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào về các vấn đề liên quan, vui lòng liên hệ với chúng tôi để được giải đáp chi tiết.
