Báo cáo tài chính từ lâu đã được xem là “bản đồ” định hướng cho nhà đầu tư, chủ sở hữu và các bên liên quan khác khi đưa ra quyết định. Tuy nhiên, bên cạnh những thông tin hữu ích, báo cáo tài chính cũng tiềm ẩn nhiều hạn chế nhất định. Bài viết này Kế toán kiểm toán thuế ACC sâu phân tích những hạn chế của báo cáo tài chính, giúp bạn có cái nhìn khách quan hơn về công cụ tài chính quan trọng này.
1. Báo cáo tài chính là gì?
Báo cáo tài chính là một bộ hồ sơ chứa đựng thông tin chi tiết về tình hình tài chính của một doanh nghiệp trong một khoảng thời gian nhất định. Nó như một “bản báo cáo sức khỏe” của doanh nghiệp, cung cấp cho các bên liên quan (như nhà đầu tư, chủ sở hữu, ngân hàng, cơ quan thuế…) cái nhìn tổng quan về tình hình tài sản, nợ phải trả, doanh thu, lợi nhuận và dòng tiền của doanh nghiệp đó.
Tại sao báo cáo tài chính lại quan trọng?
- Đối với nhà đầu tư: Giúp đánh giá khả năng sinh lời và rủi ro của một khoản đầu tư.
- Đối với chủ sở hữu: Giúp theo dõi hiệu quả hoạt động kinh doanh và đưa ra các quyết định chiến lược.
- Đối với ngân hàng: Là cơ sở để quyết định cho vay hoặc gia hạn khoản vay.
- Đối với cơ quan thuế: Dùng để kiểm tra tính chính xác của số liệu khai báo thuế.
2. Những hạn chế của báo cáo tài chính
Dưới đây là các hạn chế chính của báo cáo tài chính hiện nay:
Hạn chế trong việc thể hiện giá trị phi tài chính
Báo cáo tài chính tập trung vào số liệu tài chính như doanh thu, lợi nhuận, tài sản và nợ phải trả, nhưng không thể hiện được các yếu tố phi tài chính quan trọng như uy tín thương hiệu, chất lượng nguồn nhân lực hay mức độ cam kết với phát triển bền vững. Những yếu tố này có thể ảnh hưởng lớn đến giá trị doanh nghiệp.
Ví dụ:
Công ty Tesla có giá trị vốn hóa thị trường rất cao, phần lớn nhờ vào uy tín thương hiệu, sự đổi mới công nghệ, và tầm nhìn của Elon Musk. Tuy nhiên, những yếu tố này không được phản ánh trực tiếp trong báo cáo tài chính, dẫn đến việc đánh giá giá trị thực tế của công ty chỉ dựa vào báo cáo tài chính là không đầy đủ.
Phụ thuộc vào nguyên tắc kế toán
Báo cáo tài chính được lập dựa trên các nguyên tắc kế toán, như nguyên tắc giá gốc, khấu hao tài sản hay chuẩn mực ghi nhận doanh thu. Tuy nhiên, những nguyên tắc này đôi khi không phản ánh đúng giá trị thực tế, đặc biệt trong môi trường kinh tế biến động nhanh hoặc khi các tài sản có giá trị thị trường khác biệt lớn so với giá ghi sổ.
Ví dụ:
Trong lĩnh vực bất động sản, một công ty có thể sở hữu quỹ đất có giá trị thị trường rất cao, nhưng nếu giá trị này được ghi nhận theo nguyên tắc giá gốc, giá trị tài sản sẽ bị đánh giá thấp hơn thực tế rất nhiều. Điều này có thể xảy ra ở các công ty bất động sản tại Việt Nam như Vinhomes, nơi đất đai được mua từ nhiều năm trước nhưng chưa được cập nhật giá trị thực.
Không phản ánh đầy đủ rủi ro tiềm ẩn
Báo cáo tài chính thường tập trung vào việc trình bày tình hình tài chính hiện tại, nhưng không cung cấp đầy đủ thông tin về các rủi ro tiềm ẩn mà doanh nghiệp có thể phải đối mặt, chẳng hạn như rủi ro lãi suất, tỷ giá hối đoái, hoặc sự thay đổi trong môi trường pháp lý.
Ví dụ:
Các doanh nghiệp xuất nhập khẩu lớn tại Việt Nam, như các công ty thủy sản (Vĩnh Hoàn, Minh Phú), phụ thuộc nhiều vào thị trường quốc tế. Nếu tỷ giá USD/VND biến động mạnh, chi phí tài chính có thể tăng đáng kể, nhưng rủi ro này thường không được trình bày chi tiết trong báo cáo tài chính.
Tính lịch sử, không thể hiện đầy đủ tình hình hiện tại
Báo cáo tài chính thường được lập dựa trên dữ liệu trong quá khứ và không thể hiện kịp thời các biến động mới nhất của doanh nghiệp. Trong môi trường kinh doanh thay đổi nhanh, dữ liệu quá khứ có thể trở nên không còn phù hợp.
Ví dụ:
Trong đại dịch COVID-19, nhiều doanh nghiệp ghi nhận kết quả kinh doanh tốt trong báo cáo tài chính quý trước, nhưng tình hình kinh doanh thực tế đã xấu đi nghiêm trọng do các biện pháp giãn cách. Nhà đầu tư chỉ dựa vào báo cáo tài chính cũ có thể đánh giá sai tình hình của doanh nghiệp.
Phức tạp và khó hiểu đối với người không chuyên
Báo cáo tài chính thường được trình bày với cấu trúc phức tạp và sử dụng các thuật ngữ kỹ thuật kế toán, khiến những người không chuyên, như nhà đầu tư cá nhân, nhân viên hoặc khách hàng, khó hiểu và khó ra quyết định dựa trên thông tin này.
Ví dụ:
Nhiều nhà đầu tư cá nhân khi đọc báo cáo tài chính của một doanh nghiệp niêm yết như Masan hoặc Vinamilk thường gặp khó khăn trong việc phân tích chi tiết các khoản mục như “các khoản phải thu dài hạn” hoặc “chi phí tài chính”. Họ thường phải dựa vào ý kiến chuyên gia hoặc báo cáo phân tích của các công ty chứng khoán thay vì tự mình hiểu được ý nghĩa thực sự của báo cáo.
Những hạn chế này cho thấy rằng báo cáo tài chính, mặc dù là một công cụ quan trọng, không phải là công cụ duy nhất hoặc toàn diện để đánh giá tình hình doanh nghiệp. Để có cái nhìn đầy đủ hơn, cần kết hợp báo cáo tài chính với các nguồn thông tin khác như báo cáo ESG (môi trường, xã hội và quản trị), phân tích thị trường và các báo cáo quản trị chi tiết hơn.
3. Những lưu ý khi đọc báo cáo tài chính là gì?
Khi đọc báo cáo tài chính, bạn nên tập trung vào việc nắm bắt bức tranh tổng thể của doanh nghiệp thay vì chỉ nhìn vào các con số riêng lẻ. Hãy chú ý đến mối liên hệ giữa các yếu tố như doanh thu, chi phí, lợi nhuận và dòng tiền để hiểu rõ hiệu quả hoạt động. Đừng bỏ qua các xu hướng thay đổi qua thời gian, vì chúng cho thấy sức khỏe tài chính bền vững hay chỉ là sự phát triển tạm thời.
Ngoài ra, cần kiểm tra tính minh bạch và logic trong báo cáo, bao gồm việc doanh nghiệp có giải thích rõ các thay đổi lớn hay không. Quan tâm đến dòng tiền thực tế thay vì chỉ nhìn vào lợi nhuận, vì lợi nhuận kế toán đôi khi không phản ánh đúng khả năng thanh khoản. Nếu có điều gì bất thường, chẳng hạn lợi nhuận tăng nhưng dòng tiền âm, bạn nên tìm hiểu thêm nguyên nhân.
Cuối cùng, đặt báo cáo tài chính trong bối cảnh ngành và môi trường kinh doanh để đánh giá. Các con số chỉ có ý nghĩa khi bạn so sánh với đối thủ hoặc chuẩn ngành, cũng như cân nhắc các yếu tố kinh tế bên ngoài. Điều này giúp bạn có cái nhìn khách quan và toàn diện hơn.
4. Các câu hỏi thường gặp
Báo cáo tài chính phản ánh đầy đủ giá trị của tất cả các tài sản của doanh nghiệp không?
Báo cáo tài chính chủ yếu ghi nhận các tài sản hữu hình và một số tài sản vô hình có thể định giá được. Nhiều tài sản vô hình quan trọng như thương hiệu, uy tín, năng lực nhân sự thường không được ghi nhận đầy đủ.
Báo cáo tài chính luôn cập nhật theo thời gian thực?
Báo cáo tài chính thường được lập theo kỳ (quý, năm), nên chỉ phản ánh tình hình tài chính tại một thời điểm nhất định. Các sự kiện xảy ra sau ngày lập báo cáo sẽ không được phản ánh ngay lập tức.
Báo cáo tài chính có thể bị tác động bởi các phương pháp kế toán khác nhau?
Việc lựa chọn các phương pháp kế toán khác nhau (ví dụ: phương pháp khấu hao, phương pháp hạch toán hàng tồn kho) có thể dẫn đến sự khác biệt đáng kể trong các số liệu báo cáo tài chính.
Trên đây là một số thông tin về Những hạn chế của báo cáo tài chính. Hy vọng với những thông tin ACC đã cung cấp sẽ giúp bạn giải đáp được những thắc mắc về vấn đề trên. Nếu bạn cần hỗ trợ hãy đừng ngần ngại mà liên hệ với Công ty Kế toán Kiểm toán Thuế ACC, để được chúng tôi hỗ trợ nhanh chóng.
