Kế toán hàng tồn kho là quá trình theo dõi, phản ánh tình hình biến động của hàng tồn kho, từ đó xác định chính xác giá trị hàng tồn kho, cung cấp thông tin cho việc lập báo cáo tài chính, quản lý sản xuất kinh doanh và ra quyết định kinh tế. Vậy các phương pháp kế toán hàng tồn kho và tính giá thành như thế nào ? Hãy cùng ACC tìm hiểu về vấn đề này thông qua bài viết dưới đây
1. Phương pháp kế toán hàng tồn kho là gì ?
Phương pháp kế toán hàng tồn kho là phương pháp kế toán theo dõi và phản ánh tình hình nhập, xuất, tồn kho hàng hóa, vật tư trong doanh nghiệp.
Có hai phương pháp kế toán hàng tồn kho chính được sử dụng trong các doanh nghiệp hiện nay, bao gồm:
Phương pháp kê khai thường xuyên:
Phương pháp này theo dõi và phản ánh thường xuyên, liên tục, có hệ thống tình hình nhập, xuất, tồn vật tư, hàng hóa trên sổ kế toán.
Ưu điểm của phương pháp này là:
- Đảm bảo tính chính xác, trung thực của thông tin kế toán về hàng tồn kho.
- Giúp doanh nghiệp kiểm soát chặt chẽ tình hình hàng tồn kho, tránh thất thoát, hư hỏng.
- Giúp doanh nghiệp có thể lập báo cáo tài chính kịp thời, chính xác.
Nhược điểm của phương pháp này là:
Tốn nhiều thời gian và công sức để ghi chép, tính toán.
Yêu cầu kế toán có trình độ chuyên môn cao.
Phương pháp kiểm kê định kỳ:
Phương pháp này căn cứ vào kết quả kiểm kê thực tế để phản ánh giá trị tồn kho cuối kỳ vật tư, hàng hóa trên sổ sách kế toán tổng hợp và từ đó tính giá trị của hàng hóa, vật tư đã xuất trong kỳ.
Ưu điểm của phương pháp này là:
- Tiết kiệm thời gian và công sức ghi chép, tính toán.
- Không yêu cầu kế toán có trình độ chuyên môn cao.
Nhược điểm của phương pháp này là:
- Tính chính xác của thông tin kế toán về hàng tồn kho phụ thuộc vào kết quả kiểm kê thực tế.
- Có thể dẫn đến sai lệch trong báo cáo tài chính nếu kết quả kiểm kê không chính xác.
Việc lựa chọn phương pháp kế toán hàng tồn kho nào sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm:
- Loại hình doanh nghiệp: Các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh hàng hóa, vật tư có yêu cầu cao về tính chính xác, trung thực của thông tin kế toán về hàng tồn kho thường áp dụng phương pháp kê khai thường xuyên. Các doanh nghiệp thương mại, dịch vụ có yêu cầu thấp hơn về tính chính xác, trung thực của thông tin kế toán về hàng tồn kho thường áp dụng phương pháp kiểm kê định kỳ.
- Quy mô doanh nghiệp: Các doanh nghiệp có quy mô lớn, có lượng hàng tồn kho lớn thường áp dụng phương pháp kê khai thường xuyên. Các doanh nghiệp có quy mô nhỏ, có lượng hàng tồn kho nhỏ thường áp dụng phương pháp kiểm kê định kỳ.
- Nguồn lực của doanh nghiệp: Các doanh nghiệp có nguồn lực dồi dào, có thể bố trí nhân lực, thời gian để ghi chép, tính toán thường áp dụng phương pháp kê khai thường xuyên. Các doanh nghiệp có nguồn lực hạn chế thường áp dụng phương pháp kiểm kê định kỳ.
Ở Việt Nam, các doanh nghiệp được phép lựa chọn phương pháp kế toán hàng tồn kho phù hợp với nhu cầu của mình. Tuy nhiên, các doanh nghiệp phải tuân thủ các quy định của pháp luật về kế toán, chẳng hạn như Luật Kế toán và Chế độ kế toán Việt Nam.
Dưới đây là một số khái niệm cơ bản liên quan đến phương pháp kế toán hàng tồn kho:
- Hàng tồn kho: Là những tài sản tồn đọng trong quá trình sản xuất, kinh doanh, bao gồm nguyên vật liệu, hàng hóa, thành phẩm, sản phẩm dở dang, hàng gửi đi bán,…
- Giá trị hàng tồn kho: Là giá trị của hàng tồn kho được xác định theo giá gốc hoặc giá trị thuần có thể thực hiện được.
- Giá gốc: Là giá mua hoặc giá trị do doanh nghiệp tự sản xuất, bao gồm cả các chi phí liên quan trực tiếp đến việc mua, sản xuất hàng tồn kho.
- Giá trị thuần có thể thực hiện được: Là giá trị ước tính có thể thu hồi được từ việc bán hàng tồn kho, sau khi đã trừ đi các chi phí ước tính để hoàn thành, bán hàng và các khoản thuế phải nộp.
2. Nội dung phương pháp kế toán hàng tồn kho
Phương pháp kế toán hàng tồn kho là phương pháp kế toán được sử dụng để phản ánh tình hình hiện có và những biến động của hàng tồn kho trong một doanh nghiệp.
Vai trò của phương pháp kế toán hàng tồn kho
Phương pháp kế toán hàng tồn kho có vai trò quan trọng trong kế toán, bao gồm:
- Phản ánh đầy đủ, chính xác tình hình hiện có và những biến động của hàng tồn kho: Phương pháp kế toán hàng tồn kho giúp kế toán theo dõi, kiểm soát hàng tồn kho một cách chặt chẽ, đảm bảo tính chính xác, trung thực của số liệu hàng tồn kho.
- Cung cấp thông tin về hàng tồn kho cho các bên liên quan: Phương pháp kế toán hàng tồn kho giúp các bên liên quan, bao gồm chủ doanh nghiệp, nhà quản lý, nhà đầu tư, ngân hàng,… có được thông tin đầy đủ, chính xác về tình hình hàng tồn kho của doanh nghiệp.
Các phương pháp kế toán hàng tồn kho
Có hai phương pháp kế toán hàng tồn kho chính, bao gồm:
- Phương pháp kê khai thường xuyên: Phương pháp kê khai thường xuyên là phương pháp theo dõi và phản ánh đều đặn, liên tục tình hình nhập, xuất, tồn vật tư, nguyên vật liệu hàng hóa trong kỳ vào hệ thống sổ kế toán.
- Phương pháp kiểm kê định kỳ: Phương pháp kiểm kê định kỳ là phương pháp dựa trên kết quả kiểm kê thực tế hàng tồn kho để phản ánh giá trị tồn kho cuối kỳ trên sổ sách kế toán và dựa vào đó để hạch toán hàng hóa và vật tư đã xuất trong kỳ.
- Phương pháp kê khai thường xuyên
- Phương pháp kê khai thường xuyên được áp dụng phổ biến trong các doanh nghiệp. Phương pháp này được thực hiện theo các bước sau:
Tạo lập sổ sách kế toán hàng tồn kho: Sổ sách kế toán hàng tồn kho bao gồm các sổ như:
- Sổ nhật ký chung: Sổ nhật ký chung ghi chép tất cả các nghiệp vụ kinh tế phát sinh trong kỳ, bao gồm cả các nghiệp vụ kinh tế liên quan đến hàng tồn kho.
- Sổ chi tiết hàng tồn kho: Sổ chi tiết hàng tồn kho ghi chép chi tiết tình hình nhập, xuất, tồn của từng loại hàng tồn kho.
- Ghi chép nghiệp vụ kinh tế liên quan đến hàng tồn kho: Khi có nghiệp vụ kinh tế liên quan đến hàng tồn kho phát sinh, kế toán phải ghi chép đầy đủ, chính xác các thông tin về nghiệp vụ kinh tế đó vào sổ nhật ký chung. Sau đó, kế toán căn cứ vào thông tin ghi chép trên sổ nhật ký chung để ghi chép vào sổ chi tiết hàng tồn kho.
- Tổng hợp số liệu hàng tồn kho: Cuối kỳ, kế toán tổng hợp số liệu hàng tồn kho từ sổ chi tiết hàng tồn kho để lập báo cáo về hàng tồn kho.
Phương pháp kiểm kê định kỳ
Phương pháp kiểm kê định kỳ được áp dụng trong các doanh nghiệp có khối lượng hàng tồn kho lớn, phức tạp hoặc khó kiểm soát. Phương pháp này được thực hiện theo các bước sau:
- Lập kế hoạch kiểm kê: Kế hoạch kiểm kê cần xác định rõ thời gian, nội dung, phương pháp kiểm kê.
- Thực hiện kiểm kê: Kế toán thực hiện kiểm kê thực tế hàng tồn kho theo kế hoạch đã lập.
- Đánh giá giá trị hàng tồn kho: Kế toán đánh giá giá trị hàng tồn kho sau khi kiểm kê.
- Hạch toán hàng tồn kho: Căn cứ vào kết quả kiểm kê, kế toán hạch toán hàng tồn kho vào sổ sách kế toán.
Một số lưu ý khi áp dụng phương pháp kế toán hàng tồn kho
Khi áp dụng phương pháp kế toán hàng tồn kho, kế toán cần lưu ý một số vấn đề sau:
- Cần xác định rõ phương pháp kế toán hàng tồn kho phù hợp với đặc thù hoạt động của doanh nghiệp.
- Cần lập sổ sách kế toán hàng tồn kho đầy đủ, chính xác.
- Cần thực hiện kiểm kê hàng tồn kho định kỳ, thường xuyên để đảm bảo tính chính xác của số liệu hàng tồn kho.
- Cần đánh giá giá trị hàng tồn kho một cách hợp lý
3. Phương pháp tính giá xuất kho hàng tồn kho
Phương pháp tính giá xuất kho hàng tồn kho là phương pháp xác định giá trị của hàng tồn kho xuất kho cho các nghiệp vụ bán hàng, xuất kho để sản xuất, sử dụng nội bộ,… Phương pháp tính giá xuất kho ảnh hưởng trực tiếp đến giá vốn hàng bán, từ đó ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh của doanh nghiệp.
Theo Thông tư 200/2014/TT-BTC, có 3 phương pháp tính giá xuất kho hàng tồn kho, cụ thể như sau:
- Phương pháp tính theo giá đích danh
Phương pháp tính theo giá đích danh là phương pháp xác định giá trị của từng loại hàng tồn kho xuất kho theo giá thực tế mua, sản xuất của từng loại hàng tồn kho đó. Phương pháp này được sử dụng khi hàng tồn kho có thể xác định được giá thực tế của từng loại hàng tồn kho.
Ví dụ: Doanh nghiệp mua 100 chiếc bút bi với giá 10.000 đồng/chiếc. Khi bán 50 chiếc bút bi, doanh nghiệp xác định giá trị của 50 chiếc bút bi này là 50 x 10.000 đồng = 5.000.000 đồng.
- Phương pháp tính theo giá bình quân gia quyền
Phương pháp tính theo giá bình quân gia quyền là phương pháp xác định giá trị của từng loại hàng tồn kho xuất kho theo giá bình quân gia quyền của hàng tồn kho cùng loại đang còn lại trong kho. Phương pháp này được sử dụng khi hàng tồn kho không thể xác định được giá thực tế của từng loại hàng tồn kho.
Ví dụ: Doanh nghiệp mua 100 chiếc bút bi với giá 10.000 đồng/chiếc. Sau đó, doanh nghiệp mua thêm 50 chiếc bút bi với giá 12.000 đồng/chiếc. Khi bán 70 chiếc bút bi, doanh nghiệp xác định giá trị của 70 chiếc bút bi này là (100 x 10.000 + 50 x 12.000) / 150 = 11.333 đồng/chiếc.
- Phương pháp tính theo giá nhập trước, xuất trước (FIFO)
Phương pháp tính theo giá nhập trước, xuất trước (FIFO) là phương pháp xác định giá trị của từng loại hàng tồn kho xuất kho theo giá của lô hàng nhập kho đầu tiên hoặc gần đầu tiên. Phương pháp này được sử dụng khi hàng tồn kho có thể chia được thành các lô nhập khác nhau.
Ví dụ: Doanh nghiệp nhập kho 100 chiếc bút bi với giá 10.000 đồng/chiếc, sau đó nhập kho thêm 50 chiếc bút bi với giá 12.000 đồng/chiếc. Khi bán 70 chiếc bút bi, doanh nghiệp xác định giá trị của 70 chiếc bút bi này là 100 x 10.000 đồng = 7.000.000 đồng.
Việc lựa chọn phương pháp tính giá xuất kho hàng tồn kho cần căn cứ vào đặc điểm của hàng tồn kho và yêu cầu quản lý của doanh nghiệp. Doanh nghiệp cần nghiên cứu kỹ các phương pháp tính giá xuất kho và lựa chọn phương pháp phù hợp nhất để đảm bảo tính chính xác, trung thực và đầy đủ của thông tin kế toán.
Dưới đây là một số ưu nhược điểm của từng phương pháp tính giá xuất kho hàng tồn kho:
Phương pháp tính theo giá đích danh
- Ưu điểm:
Tính chính xác cao, phù hợp với các loại hàng tồn kho có giá trị cao và có thể xác định được giá thực tế của từng loại hàng tồn kho.
- Nhược điểm:
Phức tạp, tốn thời gian và chi phí.
Phương pháp tính theo giá bình quân gia quyền
- Ưu điểm:
Tính đơn giản, dễ thực hiện, phù hợp với các loại hàng tồn kho có giá trị thấp và không thể xác định được giá thực tế của từng loại hàng tồn kho.
- Nhược điểm:
Tính chính xác thấp hơn phương pháp tính theo giá đích danh.
Phương pháp tính theo giá nhập trước, xuất trước
- Ưu điểm:
Tính đơn giản, dễ thực hiện, phù hợp với các loại hàng tồn kho có thể chia được thành các lô nhập khác nhau.
- Nhược điểm:
Tính chính xác thấp hơn phương pháp tính theo giá đích danh.
Trên đây là một số thông tin về Các phương pháp kế toán hàng tồn kho và tính giá thành. Hy vọng với những thông tin ACC đã cung cấp sẽ giúp bạn giải đáp được những thắc mắc về vấn đề trên. Nếu bạn cần hỗ trợ hãy đừng ngần ngại mà liên hệ với Công ty Kế toán Kiểm toán ACC, để được chúng tôi hỗ trợ nhanh chóng. ACC cam kết sẽ giúp bạn có trải nghiệm tốt nhất về các dịch vụ mà mình cung cấp đến khách hàng. Chúng tôi luôn đồng hành pháp lý cùng bạb
