Cách hạch toán kế toán ngân hàng chi tiết

Kế toán ngân hàng đóng vai trò quan trọng trong quản lý tài chính của doanh nghiệp, giúp theo dõi và ghi nhận các giao dịch tài chính. Việc hạch toán chính xác không chỉ đảm bảo sự minh bạch mà còn hỗ trợ doanh nghiệp trong việc ra quyết định. Bài viết này của Kế toán Kiểm toán ACC sẽ trình bày chi tiết cách hạch toán kế toán ngân hàng. Cùng tìm hiểu nhé!

1. Kế toán ngân hàng là gì?

Kế toán ngân hàng là một lĩnh vực trong kế toán tập trung vào việc ghi chép, theo dõi và phân tích các giao dịch tài chính liên quan đến ngân hàng. Nó bao gồm việc quản lý các tài khoản ngân hàng, xử lý các giao dịch như nộp tiền, rút tiền, chuyển khoản, và thanh toán hóa đơn.

2. Cách hạch toán kế toán ngân hàng 

Dưới đây là cách hạch toán tiền gửi, rút tiền và các giao dịch liên quan đến lãi suất, phí dịch vụ, cũng như các khoản đầu tư của ngân hàng:

2.1 Hạch toán tiền gửi và rút tiền

Gửi tiền:

• Nợ tài khoản 112: Tiền gửi ngân hàng
• Có tài khoản 420: Tiền gửi của khách hàng

Rút tiền:

• Nợ tài khoản 420: Tiền gửi của khách hàng
• Có tài khoản 112: Tiền gửi ngân hàng

2.2 Hạch toán lãi suất

Khi ngân hàng trả lãi cho khách hàng:

• Nợ tài khoản 635: Chi phí lãi vay
• Có tài khoản 333: Khoản phải trả cho khách hàng

Khi khách hàng trả lãi cho ngân hàng:

• Nợ tài khoản 635: Doanh thu lãi suất
• Có tài khoản 333: Thuế và các khoản phải nộp Nhà nước

2.3 Hạch toán phí và chi phí khác

Khi ngân hàng thu phí dịch vụ:

• Nợ tài khoản 112: Tiền gửi ngân hàng
• Có tài khoản 511: Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ (giá chưa bao gồm thuế)
• Có tài khoản 333: Thuế và các khoản phải nộp Nhà nước

Khi ngân hàng chi phí:

• Nợ tài khoản 621, 623, 624, 641, 642,…
• Nợ tài khoản 133: Thuế GTGT được khấu trừ (1331)
• Có tài khoản 122: Tiền gửi ngân hàng

2.4 Hạch toán giao dịch khác

Khi thu hồi các khoản nợ phải thu:

• Nợ tài khoản 112: Tiền gửi ngân hàng
• Có tài khoản 131: Khoản phải thu

Hạch toán khi mua chứng khoán, cho vay hoặc đầu tư:

• Nợ tài khoản 121, 128, 131,…
• Có tài khoản 112: Tiền gửi ngân hàng

3. Một số nghiệp vụ của kế toán ngân hàng

Dưới đây là cái nhìn tổng quan về các nghiệp vụ kế toán cơ bản mà mọi chuyên viên kế toán ngân hàng cần nắm vững:

Quản lý ngân quỹ và thanh toán

Nghiệp vụ này bao gồm việc quản lý tài sản tiền mặt của ngân hàng, như tiền gửi, ngoại tệ và tiền mặt. Các chứng từ chủ yếu liên quan đến nghiệp vụ này bao gồm séc, phiếu thu, phiếu chi, hối phiếu và biên nhận nộp tiền.

Thanh toán quốc tế và tín dụng

Đây là các hoạt động thanh toán được thực hiện trong các giao dịch quốc tế giữa các bên. Phương pháp thanh toán thường bao gồm chuyển khoản bằng thư, chuyển tiền điện tử và thư tín dụng, giúp đảm bảo việc giao dịch diễn ra thuận lợi.

Tín dụng và đầu tư tài chính

Nghiệp vụ này liên quan đến các hoạt động như bảo lãnh, chiết khấu, cho thuê và cho vay tài chính, cho phép ngân hàng tối ưu hóa nguồn vốn và quản lý rủi ro.

Thanh toán giữa các ngân hàng

Trong thời đại số hóa, các ngân hàng thường thực hiện các giao dịch nội bộ như thanh toán bù trừ, giao dịch liên chi nhánh và các giao dịch điện tử liên ngân hàng, giúp nâng cao hiệu quả hoạt động.

Quản lý tài sản cố định và công cụ, dụng cụ

Nghiệp vụ này bao gồm việc quản lý và kiểm kê tài sản cố định của ngân hàng, từ chi phí tăng/giảm cho đến khấu hao và chi phí bảo trì, nhằm duy trì giá trị tài sản.

Vốn chủ sở hữu

Đây là nghiệp vụ quản lý và báo cáo về việc sử dụng nguồn vốn chủ sở hữu của ngân hàng, giúp đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong việc sử dụng tài nguyên.

Kinh doanh vàng, đá quý và ngoại tệ

Nghiệp vụ này liên quan đến việc hạch toán và thống kê các hoạt động kinh doanh vàng, đá quý và ngoại tệ, đảm bảo ngân hàng quản lý chính xác các khoản đầu tư và rủi ro liên quan.

Việc nắm vững những nghiệp vụ này là điều cần thiết để chuyên viên kế toán ngân hàng có thể thực hiện công việc một cách hiệu quả và chính xác.

4. Đặc điểm kế toán ngân hàng 

Kế toán ngân hàng có những đặc điểm riêng biệt so với các lĩnh vực kế toán khác, chủ yếu do tính chất đặc thù của hoạt động tài chính và dịch vụ ngân hàng. Dưới đây là một số đặc điểm nổi bật của kế toán ngân hàng:

• Ngân hàng hoạt động như một tổ chức trung gian tài chính, thu hút vốn từ một bên và cho vay ở một bên khác. Do đó, kế toán ngân hàng phải phản ánh rõ nét tình hình huy động và sử dụng vốn.
• Ngân hàng là trung tâm thanh toán và thực hiện hàng loạt giao dịch tài chính hàng ngày. Kế toán ngân hàng phải tiếp xúc, kiểm soát và xử lý chứng từ một cách chính xác và nhanh chóng.
• Mọi giao dịch và hoạt động tài chính cần được ghi chép chính xác, không sai sót và cập nhật kịp thời. Điều này đảm bảo ngân hàng luôn nắm bắt được tình hình tài chính của mình mỗi thời điểm.
• Ngân hàng có một hệ thống tài khoản và chứng từ thống nhất, giúp việc quản lý và kiểm soát dễ dàng hơn. Mọi nghiệp vụ đều tuân theo quy trình chuẩn để đảm bảo tính minh bạch và an toàn.
• Do số lượng giao dịch lớn và đa dạng, kế toán ngân hàng phải xử lý một lượng lớn chứng từ, từ đơn giản đến phức tạp, yêu cầu một hệ thống quản lý chặt chẽ và hiệu quả.
• Ngân hàng là nơi diễn ra nhiều hoạt động tài chính giữa các cá nhân và doanh nghiệp. Kế toán ngân hàng không chỉ phản ánh tình hình tài chính của ngân hàng mà còn phản ánh tình hình kinh tế xã hội.

>>> Xem thêm: Hướng dẫn hạch toán bán hàng không qua kho

5. Đối tượng kế toán ngân hàng

5.1 Tài sản và nguồn vốn

Tài sản đóng vai trò trung tâm trong kế toán ngân hàng, đại diện cho các nguồn lực mà ngân hàng sử dụng để tạo ra giá trị kinh tế trong tương lai. Các loại tài sản bao gồm:

• Tiền mặt và tiền gửi: Bao gồm tiền mặt (VNĐ, ngoại tệ, vàng) và tiền gửi tại ngân hàng nhà nước cũng như các tổ chức tín dụng khác.
• Chứng khoán và trái phiếu: Gồm các tín phiếu kho bạc, trái phiếu chính phủ và các chứng khoán khác mà ngân hàng mua để kinh doanh hoặc đầu tư dài hạn.
• Cho vay: Đây là số tiền cho vay cho khách hàng và các tổ chức tín dụng khác.
• Góp vốn và đầu tư: Đại diện cho khoản tiền góp vốn và đầu tư vào cổ phần hoặc liên doanh.
• Tài sản cố định: Bao gồm tài sản hữu hình như nhà, máy móc, thiết bị và tài sản vô hình như quyền sử dụng đất và phần mềm máy tính.
• Các tài sản khác: Bao gồm vật liệu, công cụ lao động và các khoản phải thu.

Nguồn vốn cũng là yếu tố quan trọng trong kế toán ngân hàng, bao gồm:

• Nợ phải trả: Bao gồm tiền gửi từ kho bạc nhà nước, các tổ chức tín dụng khác và tiền gửi của khách hàng, cũng như các khoản vay từ Ngân hàng Nhà nước và các tổ chức tín dụng khác.
• Công cụ tài chính phát sinh: Như trái phiếu và các giấy tờ có giá trị khác.
• Các khoản phải trả khác: Bao gồm các khoản phải nộp thuế, lãi phải trả cho khách hàng và các khoản phải trả khác.
• Vốn chủ sở hữu: Bao gồm vốn điều lệ ghi trong điều lệ của ngân hàng, thặng dư vốn cổ phần và cổ phiếu quỹ.
• Quỹ dự trữ: Bao gồm quỹ dự phòng tài chính và các quỹ khác như quỹ đầu tư phát triển.

5.2 Thu nhập và chi phí

Thu nhập và chi phí là hai chỉ số quan trọng dùng để đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng, phản ánh khả năng sinh lời và sử dụng nguồn lực một cách hiệu quả. Đây là các yếu tố thiết yếu trong kế toán ngân hàng.

Trong kế toán ngân hàng, thu nhập (doanh thu) và chi phí được phân loại như sau:

• Thu nhập (Doanh thu) từ hoạt động kinh doanh bao gồm doanh thu từ tín dụng, lãi tiền gửi, các dịch vụ ngân hàng, hoạt động ngoại hối và vàng, lãi từ góp vốn, mua cổ phiếu, chênh lệch tỷ giá và các hoạt động kinh doanh khác. Ngoài ra còn có thu nhập khác từ thanh lý tài sản, phạt vi phạm hợp đồng và các khoản thu khác.
• Chi phí từ hoạt động kinh doanh: Bao gồm chi phí lãi tiền gửi, lãi vay, chi phí hoạt động ngoại hối và vàng, dịch vụ ngân hàng, mua bán cổ phiếu, trái phiếu, góp vốn, mua cổ phần, chênh lệch tỷ giá và chi phí khấu hao tài sản cố định. Bên cạnh đó còn có các chi phí khác bao gồm chi nhượng bán, thanh lý tài sản, chi phí thu hồi nợ xấu, chi phí thu hồi nợ quá hạn, phạt vi phạm hợp đồng kinh tế, xử lý khoản tổn thất tài sản và các khoản đã ghi nhận doanh thu nhưng không thu được thực tế.

5.3 Đối tượng mục tiêu của kế toán ngân hàng

Kế toán ngân hàng đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời và tin cậy về tình hình hoạt động của ngân hàng. Các đối tượng chính mà kế toán ngân hàng hướng tới bao gồm:

• Nhà quản trị ngân hàng: Kế toán cung cấp thông tin chi tiết, hỗ trợ nhà quản trị trong việc đưa ra các quyết định đúng đắn, lập kế hoạch và kiểm soát hoạt động kinh doanh một cách hiệu quả.
• Nhà đầu tư: Thông qua các báo cáo tài chính và thông tin khác, kế toán giúp nhà đầu tư đánh giá hiệu suất, tiềm năng và rủi ro của ngân hàng, từ đó họ có thể đưa ra các quyết định đầu tư sáng suốt.
• Khách hàng: Các thông tin kế toán giúp khách hàng hiểu rõ hơn về tình hình tài chính và uy tín của ngân hàng, tạo niềm tin để họ sử dụng dịch vụ của ngân hàng một cách có ý thức.
• Cơ quan thuế: Kế toán đảm bảo cung cấp các báo cáo và thông tin tài chính chính xác, giúp ngân hàng tuân thủ các quy định thuế cũng như các yêu cầu khác từ cơ quan thuế.
• Các cơ quan quản lý khác: Kế toán đáp ứng các yêu cầu thông tin từ các cơ quan quản lý như Ngân hàng Nhà nước, hỗ trợ việc giám sát và kiểm soát hoạt động của ngân hàng một cách chặt chẽ.

>>> Xem thêm: Cách hạch toán chi phí xây dựng nhà xưởng

6. Chứng từ của kế toán ngân hàng

Chứng từ kế toán ngân hàng là các tài liệu pháp lý quan trọng, dùng để xác minh sự phát sinh và hoàn tất của các giao dịch kinh tế tại ngân hàng, đồng thời là cơ sở để ghi sổ vào các tài khoản kế toán. 

Các loại chứng từ kế toán ngân hàng thường được phân loại như sau:

Theo công dụng và trình tự ghi sổ:

• Chứng từ gốc: Đây là loại chứng từ được lập đầu tiên, có đầy đủ căn cứ pháp lý để chứng minh giao dịch đã diễn ra.
• Chứng từ ghi sổ: Loại chứng từ này được lập dựa trên chứng từ gốc, giúp phản ánh các giao dịch vào sổ sách kế toán.
• Chứng từ gốc kiêm ghi sổ: Là sự kết hợp giữa việc chứng minh giao dịch và cung cấp cơ sở hạch toán vào sổ sách kế toán.

Theo địa điểm lập chứng từ:

• Chứng từ nội bộ: Những chứng từ do ngân hàng tự lập, chẳng hạn như bảng kê thanh toán.
• Chứng từ do khách hàng lập: Bao gồm các chứng từ do khách hàng chuẩn bị để nộp vào ngân hàng, như ủy nhiệm thu hoặc séc.

Theo mức độ tổng hợp:

• Chứng từ đơn nhất: Dành riêng cho từng giao dịch cụ thể, ví dụ như phiếu chi hoặc phiếu thu.
• Chứng từ tổng hợp: Dùng cho nhiều giao dịch cùng một lúc, như bảng kê hoặc phiếu chuyển tiền.

Theo mục đích sử dụng và nội dung giao dịch:

• Chứng từ tiền mặt: Liên quan đến các giao dịch thanh toán bằng tiền mặt, như phiếu thu hoặc giấy báo nộp tiền.
• Chứng từ chuyển khoản: Áp dụng cho các giao dịch không sử dụng tiền mặt, chẳng hạn như séc hoặc ủy nhiệm thu.

Theo trình độ chuyên môn kỹ thuật:

• Chứng từ giấy: Các chứng từ truyền thống, được lập trên giấy tờ.
• Chứng từ điện tử: Là dữ liệu hoặc thông tin điện tử, thường được sử dụng trong môi trường kỹ thuật số hiện đại.

7. Kế toán ngân hàng có nhiệm vụ gì?

Kế toán ngân hàng đảm nhận nhiều nhiệm vụ quan trọng, góp phần duy trì sự hoạt động hiệu quả và minh bạch của ngân hàng. Dưới đây là một số nhiệm vụ chính của kế toán ngân hàng:

• Kế toán ngân hàng chịu trách nhiệm ghi chép, phân loại và xử lý tất cả các giao dịch tài chính, bao gồm cả tiền gửi, cho vay, thanh toán và chuyển khoản.
• Một nhiệm vụ quan trọng của kế toán là lập các báo cáo tài chính định kỳ như báo cáo tình hình tài chính, báo cáo thu nhập và báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Những báo cáo này giúp ngân hàng đánh giá hiệu quả hoạt động và tình hình tài chính.
• Kế toán ngân hàng theo dõi và quản lý các tài sản như tiền mặt, tiền gửi, cho vay, và các khoản đầu tư, cũng như nguồn vốn bao gồm vốn chủ sở hữu và nợ phải trả.
• Kế toán thực hiện các phân tích tài chính để đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh, từ đó cung cấp thông tin hữu ích cho ban lãnh đạo trong việc ra quyết định.
• Kế toán ngân hàng cũng tham gia vào việc đánh giá và quản lý rủi ro tài chính, bao gồm rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản và rủi ro lãi suất.
• Kế toán ngân hàng thiết lập và duy trì hệ thống kiểm soát nội bộ nhằm ngăn ngừa gian lận và sai sót trong các giao dịch tài chính.

8. Quy trình định khoản kế toán ngân hàng

Bước 1: Xác định đối tượng kế toán

 Kế toán cần rõ ràng về các đối tượng liên quan đến từng hoạt động kinh tế, nhằm hiểu tác động của chúng đối với các tài khoản trong sổ sách.

Bước 2: Xác định sự thay đổi giá trị

Kế toán cần xác định rõ sự thay đổi giá trị của từng đối tượng, bao gồm việc tăng hay giảm giá trị cùng với số tiền tương ứng.

Bước 3: Quyết định ghi Nợ và ghi Có

Dựa trên thông tin từ các bước trước, kế toán quyết định ghi Nợ hay ghi Có cho từng tài khoản. Mỗi hoạt động kinh tế sẽ ảnh hưởng ít nhất đến hai tài khoản, trong đó một tài khoản được ghi Nợ và một tài khoản khác được ghi Có.

Bước 4: Kiểm tra sự cân đối

Kế toán cần kiểm tra để đảm bảo rằng tổng số tiền ghi bên Nợ bằng tổng số tiền ghi bên Có. Sự cân đối này rất quan trọng để đảm bảo tính chính xác và tin cậy của quá trình định khoản, từ đó bảo đảm mọi hoạt động kinh tế được ghi chép đầy đủ trong hệ thống kế toán của ngân hàng.

9. Câu hỏi thường gặp

Hạch toán kế toán ngân hàng có gì khác so với các lĩnh vực kế toán khác?

Hạch toán kế toán ngân hàng có tính đặc thù cao do liên quan đến các nghiệp vụ tài chính phức tạp, quy định chặt chẽ và số lượng giao dịch lớn. Các tài khoản kế toán, phương pháp hạch toán và báo cáo tài chính trong ngân hàng cũng có những điểm khác biệt so với các lĩnh vực khác.

Những tài khoản kế toán nào thường được sử dụng trong hạch toán ngân hàng?

Một số tài khoản kế toán thường gặp bao gồm: Tiền mặt, Tiền gửi tại ngân hàng, Phải thu khách hàng, Phải trả nhà cung cấp, Các khoản phải thu khác, Các khoản phải trả khác, Lãi thu được, Lãi phải trả, Chi phí hoạt động, …

Các nghiệp vụ hạch toán thường gặp trong ngân hàng là gì?

Các nghiệp vụ hạch toán thường gặp bao gồm: Nhận tiền gửi, Cho vay, Thanh toán, Thu hồi nợ, Kế toán lãi, Kế toán phí, Kế toán ngoại tệ, …

Qua bài viết trên, Kế toán Kiểm toán ACC đã cung cấp cho bạn về cách hạch toán kế toán ngân hàng chi tiết. Nếu bạn cần hỗ trợ hãy đừng ngần ngại mà liên hệ với Kế toán Kiểm toán ACC, để được chúng tôi hỗ trợ nhanh chóng. Kế toán Kiểm toán ACC cam kết sẽ giúp bạn có trải nghiệm tốt nhất về các dịch vụ mà mình cung cấp đến khách hàng.