Chênh lệch giữa kế toán và thuế là gì?

Theo các Chuẩn mực kế toán số 17 và các quy định liên quan, các khoản chênh lệch giữa kế toán và thuế có thể chia thành hai loại chính:

3.1. Chênh lệch tạm thời

Chênh lệch tạm thời là sự khác biệt giữa giá trị ghi sổ của các khoản mục tài sản và nợ phải trả trong Bảng Cân đối kế toán và giá trị tính thuế đối với các khoản mục này. Các khoản chênh lệch tạm thời này có thể phát sinh do các phương pháp ghi nhận doanh thu, chi phí hoặc khấu hao khác nhau giữa kế toán và thuế.

Ví dụ, một số khoản chi phí có thể được kế toán ghi nhận ngay lập tức, trong khi thuế yêu cầu phải phân bổ chi phí trong một khoảng thời gian dài hơn. Do đó, có thể phát sinh chênh lệch giữa lợi nhuận kế toán trước thuế và thu nhập tính thuế TNDN. Những chênh lệch này có thể được điều chỉnh trong các kỳ kế toán sau khi sự khác biệt giữa kế toán và thuế được xóa bỏ. Chênh lệch tạm thời thường sẽ được hoàn trả hoặc điều chỉnh khi các khoản mục này được ghi nhận trong các kỳ sau.

Ví dụ:

• Khấu hao tài sản cố định: Kế toán có thể sử dụng phương pháp khấu hao nhanh để giảm chi phí trong thời gian ngắn, trong khi thuế có thể yêu cầu khấu hao theo một phương pháp chậm hơn.
• Chi phí dự phòng: Kế toán có thể ghi nhận chi phí dự phòng trong khi thuế không cho phép ghi nhận hoặc yêu cầu ghi nhận ở mức thấp hơn.

3.2. Chênh lệch vĩnh viễn

Chênh lệch vĩnh viễn là sự khác biệt giữa lợi nhuận kế toán và thu nhập tính thuế phát sinh từ các khoản doanh thu, thu nhập khác hoặc chi phí mà kế toán đã ghi nhận vào lợi nhuận, nhưng không được tính vào thu nhập hoặc chi phí khi tính thuế TNDN. Điều này có thể xuất phát từ những khoản mục mà thuế không chấp nhận hoặc không cho phép tính vào chi phí khi xác định thu nhập chịu thuế.

Chênh lệch vĩnh viễn không có khả năng điều chỉnh lại trong tương lai, vì các khoản mục này không bao giờ được tính vào thu nhập hoặc chi phí khi tính thuế. Các khoản chi phí không được phép trừ khi tính thuế hoặc các khoản doanh thu không được tính vào thu nhập tính thuế sẽ tạo ra sự khác biệt này.

Ví dụ:

• Các khoản chi phí phúc lợi, chi phí tiếp khách hoặc các khoản chi không thực tế (theo quy định của thuế) sẽ không được tính vào chi phí khi tính thuế, dẫn đến sự chênh lệch vĩnh viễn giữa kế toán và thuế.
• Một số khoản doanh thu hoặc thu nhập từ hoạt động phi sản xuất (ví dụ như từ bán tài sản cố định, lợi nhuận từ cổ phiếu…) có thể được ghi nhận là doanh thu kế toán, nhưng không phải là thu nhập chịu thuế.

Tóm lại, chênh lệch kế toán – thuế có thể được chia thành hai loại chính: chênh lệch tạm thời (có thể điều chỉnh trong các kỳ sau) và chênh lệch vĩnh viễn (không thể điều chỉnh), và sự khác biệt này là do sự khác biệt trong cách thức ghi nhận doanh thu, chi phí của kế toán và thuế.

>> Tham khảo bài viết Top 10 công ty dịch vụ kế toán tại biên hòa uy tín hiện nay.

4. Ảnh hưởng của chênh lệch kế toán và thuế đến quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN)

Khi thực hiện quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp, sự chênh lệch giữa kế toán và thuế có thể gây ảnh hưởng lớn đến kết quả tính thuế và mức thuế TNDN cần phải nộp. Đây là điều mà mọi doanh nghiệp cần chú ý để tránh những sai sót trong quá trình quyết toán thuế, đồng thời hạn chế rủi ro về thuế, phạt hoặc truy thu thuế sau này. Dưới đây là các yếu tố ảnh hưởng và lưu ý quan trọng liên quan đến quyết toán thuế TNDN:

4.1. Khác biệt trong ghi nhận doanh thu giữa kế toán và thuế

• Kế toán xác định doanh thu theo nguyên tắc ghi nhận khi có sự chắc chắn về thu nhập và lợi ích kinh tế từ giao dịch đã phát sinh. Doanh thu được ghi nhận tại thời điểm giao dịch phát sinh hoặc theo giá trị hợp lý của các khoản được quyền nhận.
• Thuế lại yêu cầu doanh thu phải được ghi nhận tại thời điểm chuyển giao quyền sở hữu hàng hóa hoặc khi hoàn thành dịch vụ, hoặc là thời điểm lập hóa đơn bán hàng, cung cấp dịch vụ.

Các khoản thu nhập được trừ ra khi tính thuế TNDN như: tiền chuyển nhượng bất động sản, cổ tức chia, các thu nhập đã tính thuế tại nguồn,… Do sự khác biệt này, dễ dàng dẫn đến sự chênh lệch trong lợi nhuận kế toán và thu nhập tính thuế, cần phải điều chỉnh trong quyết toán thuế.

4.2. Khác biệt trong ghi nhận chi phí giữa kế toán và thuế

Các khoản chi phí không hợp lý hoặc không đủ chứng từ theo quy định của pháp luật thuế sẽ bị loại trừ khi tính thuế TNDN, điều này dẫn đến việc chi phí kế toán có thể cao hơn chi phí tính thuế. Các khoản chi được phép trừ phải liên quan trực tiếp đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và có đầy đủ hóa đơn, chứng từ hợp pháp.

Một số khoản chi phí không được phép trừ khi tính thuế TNDN bao gồm:

• Tiền đồng phục vượt quá mức quy định.
• Chi phí vi phạm hành chính, chi phí lãi vay không hợp lệ, chi phí công tác phí vượt mức quy định.
• Các khoản chi quảng cáo vượt quá mức khống chế, chi phí khấu hao, dự phòng không tuân thủ quy định pháp luật.

Do đó, khi lập quyết toán thuế, doanh nghiệp cần phải loại bỏ các khoản chi phí không hợp lệ để xác định thu nhập chịu thuế chính xác.

4.3. Lưu ý khi lập quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp

Để tránh những sai sót trong quyết toán thuế TNDN, kế toán cần phân biệt rõ giữa lợi nhuận kế toán và thu nhập chịu thuế. Khi có sự chênh lệch giữa kế toán và thuế, cần ghi nhận các khoản chênh lệch vào tài khoản Tài sản thuế thu nhập hoãn lại (TK 243) hoặc Thuế thu nhập hoãn lại phải trả (TK 347) thay vì điều chỉnh trực tiếp các tài khoản liên quan đến doanh thu và chi phí.

Các hồ sơ, tài liệu cần chuẩn bị khi quyết toán thuế TNDN bao gồm:

• Tờ khai thuế, biên bản quyết toán thuế của các năm trước.
• Các văn bản hướng dẫn về thuế TNDN áp dụng riêng đối với doanh nghiệp.
• Các tài liệu chứng từ khác liên quan như chứng từ kế toán, sổ chi tiết tài khoản, và các tài liệu khác cần thiết.

Việc hiểu rõ và áp dụng đúng các quy định về thuế sẽ giúp kế toán viên xác định đúng số thuế TNDN cần nộp, hỗ trợ quá trình quyết toán thuế thuận lợi và tránh các sai sót, giảm thiểu rủi ro về thuế. Điều này cũng giúp doanh nghiệp tránh bị truy thu thuế hoặc bị xử phạt do vi phạm chính sách thuế.

6. Các câu hỏi thường gặp

Sự khác biệt giữa kế toán và thuế là gì?

Kế toán tập trung vào việc ghi nhận và báo cáo tài chính chính xác, trong khi thuế liên quan đến việc tuân thủ các quy định pháp lý để tính và nộp thuế.

Doanh nghiệp có thể sử dụng một báo cáo tài chính cho cả kế toán và thuế không?

Không, doanh nghiệp cần điều chỉnh báo cáo tài chính kế toán để phù hợp với yêu cầu thuế. Các khoản chi phí không được chấp nhận trong thuế cần được điều chỉnh.

Có thể tối ưu hóa chi phí thuế không?

Có, việc hiểu rõ các quy định thuế và kế toán sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí thuế hợp pháp và giảm thiểu rủi ro.