Rủi ro kiểm toán là những yếu tố có thể ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát và đánh giá chính xác của thông tin tài chính trong quá trình kiểm toán. Các rủi ro này có thể xuất hiện từ nhiều nguồn khác nhau và có thể ảnh hưởng đến độ tin cậy của bảng cân đối kế toán và báo cáo tài chính. Dưới đây là một số loại rủi ro kiểm toán phổ biến:
1. Rủi ro kiểm toán là gì?
Trong lĩnh vực kiểm toán nói chung và kiểm toán báo cáo tài chính nói riêng, khái niệm về rủi ro kiểm toán là một khía cạnh quan trọng liên quan đến trách nhiệm của kiểm toán viên. Hiểu rõ và quản lý hiệu quả rủi ro kiểm toán đóng vai trò quyết định trong việc giảm thiểu rủi ro kinh doanh của các doanh nghiệp được kiểm toán.
Theo từ điển tiếng Việt, “rủi ro” được định nghĩa là “việc không may xảy ra” hoặc “điều không lành, không tốt bất ngờ xảy đến”. Trong lĩnh vực kiểm toán, rủi ro kiểm toán đã được đặc trưng và định nghĩa trong các văn bản hướng dẫn và chuẩn mực kiểm toán như sau:
Theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 200, “Rủi ro kiểm toán là rủi ro do kiểm toán viên đưa ra ý kiến kiểm toán không phù hợp khi báo cáo tài chính đã được kiểm toán vẫn chứa đựng những sai sót trọng yếu. Rủi ro kiểm toán là kết quả của những rủi ro bao gồm rủi ro tiềm tàng, rủi ro kiểm soát và rủi ro phát hiện; ví dụ, kiểm toán viên có thể đưa ra ý kiến chấp nhận toàn bộ về một báo cáo tài chính mà không biết rằng các báo cáo này chứa đựng những sai sót trọng yếu.” Rủi ro kiểm toán xuất phát từ những sai lệch tiềm ẩn trong báo cáo tài chính mà hệ thống kiểm soát nội bộ cũng như các thử nghiệm cơ bản của kiểm toán viên không thể phát hiện được.
2. Phân loại
Rủi ro tiềm tàng (IR)
Chuẩn mực kiểm toán VSA 200 đã định nghĩa “Rủi ro tiềm tàng” là khả năng các thông tin trong một nhóm giao dịch, số dư tài khoản, hoặc các thông tin thuyết minh có thể chứa đựng sai sót trọng yếu khi xem xét riêng lẻ hoặc tổng hợp, trước khi xem xét bất kỳ kiểm soát nào có liên quan.
Rủi ro tiềm tàng chủ yếu xuất phát từ các yếu tố nội tại của doanh nghiệp, như sự phức tạp trong quá trình tính toán có thể dẫn đến nhiều sai sót hơn trong các tính toán đơn giản, các khoản tiền thường gặp rủi ro mất mát cao hơn so với các khoản khác, và các tài khoản bao gồm giá trị được ước tính có rủi ro sai sót cao hơn so với các giao dịch thông thường. Tuy nhiên, ảnh hưởng của các yếu tố bên ngoài cũng có thể tăng rủi ro tiềm tàng, như sự phát triển công nghệ có thể dẫn đến lỗi thời của một số sản phẩm, gây khả năng ghi nhận sai trên báo cáo tài chính của doanh nghiệp.
Mỗi doanh nghiệp có các rủi ro tiềm tàng riêng biệt tùy thuộc vào ngành nghề, điều kiện kinh doanh và các yếu tố khác liên quan đến hoạt động kinh doanh. Kiểm toán viên chỉ có thể đánh giá mức độ của rủi ro này mà không thể can thiệp vào nó.
Rủi ro tiềm tàng được đánh giá trong quá trình lập kế hoạch và cập nhật liên tục trong quá trình kiểm toán.
Rủi ro kiểm soát (CR)
Chuẩn mực kiểm toán VSA 200 định nghĩa “Rủi ro kiểm soát” là rủi ro xảy ra sai sót trọng yếu trong từng nghiệp vụ, khi xét riêng lẻ hoặc tổng hợp, đối với cơ sở dẫn liệu của một nhóm giao dịch, số dư tài khoản, hoặc thông tin thuyết minh mà kiểm soát nội bộ không thể ngăn chặn hoặc phát hiện và sửa chữa kịp thời.
Kiểm soát nội bộ là quá trình thiết kế, thực hiện và duy trì của Ban giám đốc nhằm giảm thiểu rủi ro đã xác định có thể cản trở việc hoàn thành các mục tiêu của doanh nghiệp. Mặc dù có hệ thống kiểm soát nội bộ, nhưng chúng cũng có nhược điểm, như khả năng người thực hiện tạo ra những sai sót, nhầm lẫn, hoặc một số kiểm soát có thể bị vô hiệu do sự thông đồng hoặc lạm dụng quyền của người quản lý. Do đó, rủi ro kiểm soát luôn tồn tại, và kiểm toán viên không thể loại trừ hoàn toàn rủi ro sai sót trọng yếu trong báo cáo tài chính.
Kiểm toán viên không thể can thiệp trực tiếp vào rủi ro kiểm soát mà chỉ có thể đánh giá mức độ ảnh hưởng của chúng đối với báo cáo tài chính để quyết định nội dung, lịch trình, và phạm vi của các thử nghiệm cơ bản.
Rủi ro phát hiện (DR)
Chuẩn mực kiểm toán VSA 200 định nghĩa “Rủi ro phát hiện” là rủi ro mà các thủ tục kiểm toán được thực hiện nhằm giảm rủi ro kiểm toán xuống mức thấp có thể chấp nhận được, nhưng vẫn không thể phát hiện hết các sai sót trọng yếu khi xem xét riêng lẻ hoặc tổng hợp lại. Mức độ rủi ro phát hiện được chấp nhận có mối liên hệ tỷ lệ nghịch với mức độ rủi ro sai sót trọng yếu được đánh giá ở mức độ cơ sở dẫn liệu. Điều này có nghĩa là nếu rủi ro sai sót trọng yếu càng cao, mức độ rủi ro phát hiện được có thể chấp nhận được càng thấp, và ngược lại, nếu có nhiều rủi ro sai sót trọng yếu, và rủi ro kiểm soát được kiểm toán viên tin là có tồn tại, thì mức độ rủi ro phát hiện được có thể chấp nhận được sẽ càng thấp.
3. Mối quan các loại rủi ro kiểm toán
Với ba thành phần chính của rủi ro kiểm toán là rủi ro tiềm tàng, rủi ro kiểm soát, và rủi ro phát hiện, mô hình rủi ro kiểm toán có thể phân chia thành hai phần chính: một phần phụ thuộc vào doanh nghiệp (rủi ro tiềm tàng, rủi ro kiểm soát), và một phần phụ thuộc vào kiểm toán viên (rủi ro phát hiện).
Tầm quan trọng của việc đánh giá rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát được thể hiện thông qua ảnh hưởng của chúng đối với rủi ro phát hiện. Những ảnh hưởng này có thể được mô tả bằng các phương trình toán học như đã được trình bày trước đó. Kiểm toán viên có thể giảm thiểu mức độ rủi ro bằng cách thiết kế và thực hiện nhiều thủ tục kiểm toán hơn, bao gồm cả về nội dung, phạm vi, và lịch trình của các thủ tục đó.
Do rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát không thể bị tác động mà chỉ có thể đánh giá, chúng tồn tại độc lập và khách quan so với các thử nghiệm kiểm toán. Ngược lại, kiểm toán viên có thể giảm thiểu rủi ro phát hiện bằng cách điều chỉnh nội dung, phạm vi, và thời gian của các thử nghiệm cơ bản.
Trong quá trình lập kế hoạch kiểm toán, kiểm toán viên xác định mức độ rủi ro kiểm toán mong muốn và đánh giá rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát dựa trên tình hình cụ thể của doanh nghiệp. Điều này là cơ sở để xác định rủi ro phát hiện và thiết kế các thử nghiệm kiểm toán. Qua nghiên cứu các loại rủi ro và mô hình rủi ro kiểm toán, chúng ta nhận thấy rằng rủi ro tiềm tàng, rủi ro kiểm soát, rủi ro phát hiện và rủi ro kiểm toán có mối quan hệ chặt chẽ với nhau.
Rủi ro phát hiện có mối quan hệ tỷ lệ nghịch với rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát. Khi rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát cao, rủi ro phát hiện có thể được đánh giá thấp để giảm rủi ro kiểm toán xuống mức thấp có thể chấp nhận được. Ngược lại, khi rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát thấp, có thể chấp nhận mức độ rủi ro phát hiện cao hơn, nhưng vẫn cần đảm bảo rủi ro kiểm toán ở mức chấp nhận được.
Trên đây Kế toán Kiểm toán Thuế ACC đã cung cấp cho bạn kiến thức về Rủi ro kiểm toán là gì? Phân loại. Nếu bạn cần hỗ trợ hãy đừng ngần ngại mà liên hệ với Công ty Kế toán Kiểm toán ACC, để được chúng tôi hỗ trợ nhanh chóng. ACC cam kết sẽ giúp bạn có trải nghiệm tốt nhất về các dịch vụ mà mình cung cấp đến khách hàng. Chúng tôi luôn đồng hành pháp lý cùng bạn.
