Nguyên tắc nhất quán là gì? Cách áp dụng nguyên tắc vào hạch toán

Nguyên tắc nhất quán được quy định rõ ràng trong các chuẩn mực kế toán. Việc tuân thủ nguyên tắc này không chỉ là yêu cầu bắt buộc mà còn là cơ sở để các doanh nghiệp đảm bảo tính minh bạch và độ tin cậy của thông tin tài chính, góp phần nâng cao uy tín của doanh nghiệp. Hãy cùng Kế toán Kiểm toán Thuế ACC tìm hiểu về các nội dung của nguyên tắc nhất quán nhé!

1. Nguyên tắc nhất quán là gì?

Nguyên tắc nhất quán là một trong những nguyên tắc cơ bản của kế toán, yêu cầu doanh nghiệp phải áp dụng thống nhất một phương pháp kế toán trong suốt một kỳ kế toán, nhằm đảm bảo tính minh bạch và so sánh của các báo cáo tài chính.

1. Nội dung của nguyên tắc nhất quán

Nguyên tắc này quy định rằng một khi doanh nghiệp đã lựa chọn một phương pháp kế toán nhất định để ghi nhận, đo lường và trình bày các giao dịch kinh tế, thì phương pháp đó phải được duy trì ổn định qua các kỳ kế toán. Điều này giúp đảm bảo:

• Tính so sánh của báo cáo tài chính: Các nhà đầu tư, cơ quan quản lý và các bên liên quan có thể dễ dàng đánh giá và đối chiếu tình hình tài chính của doanh nghiệp qua từng giai đoạn.
• Tính minh bạch và trung thực: Việc áp dụng nhất quán phương pháp kế toán giúp phản ánh chính xác thực trạng tài chính và hoạt động kinh doanh.
• Hạn chế việc thao túng số liệu: Nếu doanh nghiệp thay đổi phương pháp kế toán liên tục, có thể gây hiểu lầm hoặc làm sai lệch thông tin tài chính.

2. Trường hợp thay đổi phương pháp kế toán

Mặc dù nguyên tắc nhất quán yêu cầu duy trì phương pháp kế toán, doanh nghiệp vẫn có thể thay đổi nếu có lý do chính đáng, chẳng hạn như:

• Thay đổi chính sách kế toán theo quy định mới của pháp luật hoặc chuẩn mực kế toán.
• Điều chỉnh để phù hợp với sự thay đổi trong mô hình kinh doanh hoặc cấu trúc tổ chức của doanh nghiệp.
• Áp dụng phương pháp kế toán mới giúp phản ánh thông tin tài chính chính xác hơn.

Khi thay đổi phương pháp kế toán, doanh nghiệp phải:

• Giải trình lý do thay đổi và đánh giá tác động của việc thay đổi đối với báo cáo tài chính.
• Công bố thông tin trong thuyết minh báo cáo tài chính để đảm bảo tính minh bạch.

>>> Xem thêm Bảng nguyên lý kế toán thông tư 200 cùng ACC bạn nhé!

2. Đặc điểm của nguyên tắc nhất quán

Nguyên tắc nhất quán là một trong những nguyên tắc quan trọng trong kế toán, yêu cầu doanh nghiệp duy trì phương pháp kế toán nhất định qua các kỳ báo cáo nhằm đảm bảo tính ổn định, minh bạch và so sánh được giữa các giai đoạn. Nguyên tắc này được áp dụng rộng rãi từ các doanh nghiệp nhỏ, tập đoàn lớn đến tổ chức phi lợi nhuận và cơ quan nhà nước. Dưới đây là các đặc điểm chính của nguyên tắc nhất quán:

1. Duy trì cùng một phương pháp kế toán qua các kỳ báo cáo

• Doanh nghiệp phải áp dụng cùng một phương pháp kế toán đối với các khoản mục giống nhau trong tất cả các kỳ báo cáo.
• Ví dụ: Nếu doanh nghiệp chọn phương pháp khấu hao theo đường thẳng cho tài sản cố định, họ cần duy trì phương pháp này trong suốt các kỳ kế toán, trừ khi có lý do hợp lý để thay đổi.

2. Hỗ trợ so sánh báo cáo tài chính giữa các kỳ

• Việc nhất quán trong kế toán giúp các bên liên quan như nhà đầu tư, cổ đông dễ dàng so sánh báo cáo tài chính của doanh nghiệp qua các kỳ khác nhau.
• Điều này giúp đánh giá chính xác hiệu quả hoạt động, xu hướng phát triển và khả năng sinh lời của doanh nghiệp.

3. Công bố rõ ràng khi có sự thay đổi trong phương pháp kế toán

• Nếu doanh nghiệp thay đổi phương pháp kế toán, họ phải công bố lý do thay đổi cùng với ảnh hưởng của sự thay đổi đó đến báo cáo tài chính.
• Việc minh bạch này giúp người sử dụng báo cáo tài chính hiểu rõ sự khác biệt và tác động của các phương pháp kế toán được áp dụng.

4. Góp phần đảm bảo tính minh bạch trong báo cáo tài chính

• Nguyên tắc nhất quán giúp báo cáo tài chính trở nên rõ ràng, minh bạch và đáng tin cậy hơn.
• Tính minh bạch này giúp doanh nghiệp xây dựng lòng tin với nhà đầu tư, đối tác và các bên liên quan, đồng thời nâng cao uy tín trên thị trường.

Nguyên tắc nhất quán không chỉ giúp doanh nghiệp đảm bảo tính ổn định và chính xác trong kế toán mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc so sánh, phân tích tài chính. Việc duy trì phương pháp kế toán nhất quán giúp nâng cao tính minh bạch và độ tin cậy của báo cáo tài chính, từ đó tạo ra môi trường kinh doanh lành mạnh và chuyên nghiệp.

3. Cách áp dụng nguyên tắc nhất quán vào hạch toán

3.1 Đối với phương pháp kế toán hàng tồn kho

Nguyên tắc nhất quán trong kế toán hàng tồn kho đòi hỏi doanh nghiệp phải chọn một trong hai phương pháp kế toán hàng tồn kho (kê khai thường xuyên hoặc kiểm kê định kỳ) và áp dụng phương pháp đó một cách nhất quán qua các kỳ kế toán. Thông tư 200/2014/TT-BTC tại Khoản 13, Điều 23 đã quy định rõ về vấn đề này:

Doanh nghiệp buộc phải lựa chọn một trong hai phương pháp kế toán hàng tồn kho: kê khai thường xuyên hoặc kiểm kê định kỳ. Quyết định này phải dựa trên đặc điểm cụ thể của doanh nghiệp và được áp dụng thống nhất trong suốt một năm tài chính. Việc lựa chọn phương pháp nào sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cách thức ghi nhận, tính toán và báo cáo giá trị hàng tồn kho.

3.2 Đối với việc tính giá xuất kho

Nguyên tắc nhất quán trong việc áp dụng phương pháp tính giá hàng tồn kho là vô cùng quan trọng. Theo Thông tư 200, doanh nghiệp có thể lựa chọn một trong ba phương pháp: giá đích danh, bình quân gia quyền hoặc FIFO. 

Tuy nhiên, một khi đã lựa chọn, doanh nghiệp phải tuân thủ phương pháp đó trong suốt cả năm tài chính. Điều này giúp đảm bảo tính so sánh giữa các kỳ kế toán, nâng cao độ tin cậy của báo cáo tài chính và tạo điều kiện thuận lợi cho việc kiểm toán và giám sát.

3.3 Đối với việc tính toán chi phí

Nguyên tắc cơ bản trong việc hạch toán chi phí thu mua hàng hóa được quy định tại Khoản 1, Điều 29 Thông tư 200. Cụ thể, chi phí này sẽ được phân bổ cho cả phần hàng đã bán và phần hàng còn tồn kho. Việc phân bổ này phải tuân thủ nguyên tắc nhất quán, đảm bảo tính so sánh giữa các kỳ kế toán và sự minh bạch trong báo cáo tài chính.

3.4 Đối với nghiệp vụ kế toán hàng tồn kho

Theo quy định tại Khoản 3, Điều 82, Thông tư 200/2014/TT-BTC, doanh nghiệp bắt buộc phải lựa chọn một trong hai phương pháp kế toán hàng tồn kho: kê khai thường xuyên hoặc kiểm kê định kỳ. Một khi đã lựa chọn, phương pháp này phải được áp dụng xuyên suốt trong một năm tài chính. Điều này có nghĩa là doanh nghiệp không thể thay đổi phương pháp kế toán hàng tồn kho một cách tùy tiện.

4. Vai trò của nguyên tắc nhất quán

Nguyên tắc nhất quán đóng vai trò cốt lõi trong việc đảm bảo tính chính xác và đáng tin cậy của thông tin tài chính. Nhờ nguyên tắc này, các doanh nghiệp hưởng lợi từ nhiều mặt:

• Tối ưu hóa công tác kế toán và kiểm toán: Việc áp dụng thống nhất các phương pháp và quy trình kế toán giúp kế toán viên ghi chép chính xác, dễ dàng đối chiếu và kiểm soát các giao dịch. Đồng thời, các kiểm toán viên có thể so sánh các báo cáo tài chính một cách thuận tiện, nâng cao độ tin cậy của thông tin.
• Hỗ trợ quá trình quản lý: Khi các quy trình kế toán được thực hiện một cách nhất quán, ban quản lý sẽ có một bức tranh rõ ràng và toàn diện về tình hình tài chính của doanh nghiệp, từ đó đưa ra các quyết định kinh doanh sáng suốt.
• Tăng cường tính minh bạch và so sánh: Báo cáo tài chính được lập dựa trên nguyên tắc nhất quán sẽ có tính minh bạch cao, dễ dàng so sánh giữa các kỳ kế toán, giữa các doanh nghiệp và giữa kế hoạch với thực tế. Điều này giúp các nhà đầu tư, chủ nợ và các bên liên quan có cái nhìn khách quan và toàn diện về doanh nghiệp.

Nhờ những lợi ích trên, nguyên tắc nhất quán đã trở thành một tiêu chuẩn bắt buộc trong hoạt động kế toán của hầu hết các tổ chức, bất kể quy mô, hình thức sở hữu hay mục tiêu hoạt động. Để đảm bảo tính nhất quán, bất kỳ thay đổi nào đối với các chính sách kế toán đều phải được giải thích rõ ràng trong phần thuyết minh báo cáo tài chính.

>>> Tham khảo Tóm tắt nguyên lý kế toán lý thuyết đầy đủ

5. Câu hỏi thường gặp

Doanh nghiệp có thể áp dụng nguyên tắc nhất quán vào việc lập ngân sách không?

Có. Doanh nghiệp sử dụng nguyên tắc này để đảm bảo các kỳ ngân sách có thể so sánh và phân tích dễ dàng hơn.

Nguyên tắc nhất quán bắt buộc doanh nghiệp phải sử dụng một phần mềm kế toán duy nhất không?

Không. Doanh nghiệp có thể thay đổi phần mềm kế toán miễn là phương pháp kế toán không bị thay đổi.

Nguyên tắc nhất quán giúp kiểm toán viên đánh giá tính chính xác của báo cáo tài chính không?

Có. Nhờ tính ổn định của phương pháp kế toán, kiểm toán viên có thể đánh giá tính hợp lý và trung thực của báo cáo tài chính.

Hy vọng với những thông tin về nguyên tắc nhất quán ACC đã cung cấp sẽ giúp bạn giải đáp được những thắc mắc về vấn đề trên. Nếu bạn cần hỗ trợ hãy đừng ngần ngại mà liên hệ với  Công ty Kế toán Kiểm toán Thuế ACC, để được chúng tôi hỗ trợ nhanh chóng. ACC cam kết sẽ giúp bạn có trải nghiệm tốt nhất về các dịch vụ mà mình cung cấp đến khách hàng. Chúng tôi luôn đồng hành pháp lý cùng bạn.