Thủ tục phân tích được sử dụng để đánh giá tính hợp lý của số liệu hàng tồn kho trên báo cáo tài chính thông qua việc so sánh các dữ liệu tài chính và phi tài chính với các dữ liệu kỳ vọng hoặc các dữ liệu trong các kỳ kế toán trước.
1. Thủ tục kiểm toán hàng tồn kho là gì?
Thủ tục kiểm toán hàng tồn kho là các bước được kiểm toán viên thực hiện để thu thập bằng chứng kiểm toán về tính hiện hữu, tính đầy đủ, tính chính xác, tính hợp lý và tính phân chia của khoản mục hàng tồn kho trong báo cáo tài chính.
Các thủ tục kiểm toán hàng tồn kho thường bao gồm:
- Thủ tục kiểm kê: Kiểm toán viên trực tiếp kiểm kê hàng tồn kho, bao gồm cả hàng tồn kho tại kho, hàng tồn kho dở dang,…
- Thủ tục đối chiếu số dư: Kiểm toán viên đối chiếu số dư hàng tồn kho trên sổ sách kế toán với số dư trên sổ chi tiết hàng tồn kho.
- Thủ tục kiểm tra chi tiết nghiệp vụ: Kiểm toán viên kiểm tra tính hợp lý của các nghiệp vụ phát sinh hàng tồn kho, bao gồm các thông tin như: ngày tháng, số chứng từ, tên nhà cung cấp, số lượng, đơn giá, thành tiền,…
- Thủ tục phân tích: Kiểm toán viên phân tích các số liệu về hàng tồn kho, bao gồm chi phí, lợi nhuận,… để xác định tính hợp lý của khoản mục hàng tồn kho.
Việc lựa chọn và áp dụng các thủ tục kiểm toán hàng tồn kho phụ thuộc vào từng mục tiêu kiểm toán cụ thể, rủi ro kiểm toán và các điều kiện cụ thể của doanh nghiệp.
Dưới đây là một số lưu ý khi thực hiện thủ tục kiểm toán hàng tồn kho:
- Kiểm toán viên cần lập kế hoạch kiểm toán chi tiết, bao gồm cả các thủ tục kiểm toán cụ thể. Kế hoạch kiểm toán chi tiết sẽ giúp kiểm toán viên xác định rõ mục tiêu kiểm toán, rủi ro kiểm toán, và các thủ tục kiểm toán cần thiết.
- Kiểm toán viên cần thực hiện kiểm tra chéo (cross-checking) đối với các thủ tục kiểm toán. Kiểm tra chéo giúp kiểm toán viên phát hiện các sai sót hoặc mâu thuẫn trong quá trình kiểm toán.
- Kiểm toán viên cần ghi chép đầy đủ, chính xác về quá trình kiểm toán. Ghi chép kiểm toán giúp kiểm toán viên lưu lại thông tin về các thủ tục kiểm toán đã được thực hiện và kết quả của các thủ tục kiểm toán đó.
Thủ tục kiểm toán hàng tồn kho là một trong những thủ tục kiểm toán quan trọng. Việc thực hiện các thủ tục kiểm toán này một cách đầy đủ và hiệu quả sẽ giúp kiểm toán viên thu thập được bằng chứng kiểm toán đầy đủ và có độ tin cậy cao, từ đó đưa ra ý kiến chính xác về báo cáo tài chính.
Dưới đây là một số ví dụ cụ thể về các thủ tục kiểm toán hàng tồn kho:
Thủ tục kiểm kê: Kiểm toán viên có thể kiểm kê hàng tồn kho bằng cách trực tiếp đến hiện trường để kiểm tra, hoặc sử dụng các phương pháp kiểm kê gián tiếp như kiểm kê qua sổ sách kế toán, kiểm kê qua đối chiếu với các nhà cung cấp,…
Thủ tục đối chiếu số dư: Kiểm toán viên có thể đối chiếu số dư hàng tồn kho trên sổ sách kế toán với số dư trên sổ chi tiết hàng tồn kho bằng cách đối chiếu các thông tin như: tên mặt hàng, số lượng, giá trị,…
Thủ tục kiểm tra chi tiết nghiệp vụ: Kiểm toán viên có thể kiểm tra các hóa đơn, chứng từ liên quan đến hàng tồn kho, bao gồm:
- Hóa đơn mua hàng: Kiểm tra xem hóa đơn mua hàng có được lập đầy đủ, đúng quy định hay không, bao gồm các thông tin như: ngày tháng, số hóa đơn, tên nhà cung cấp, số lượng, đơn giá, thành tiền,…
- Phiếu nhập kho: Kiểm tra xem phiếu nhập kho có được lập đầy đủ, đúng quy định hay không, bao gồm các thông tin như: ngày tháng, số phiếu nhập kho, tên mặt hàng, số lượng, giá trị,…
- Biên bản kiểm kho: Kiểm tra xem biên bản kiểm kho có được lập đầy đủ, đúng quy định hay không, bao gồm các thông tin như: ngày tháng, số biên bản, tên mặt hàng, số lượng, giá trị,…
Thủ tục phân tích: Kiểm toán viên có thể phân tích các số liệu về hàng tồn kho, bao gồm chi phí, lợi nhuận,… để xác định tính hợp lý của khoản mục hàng tồn kho.
2. Phân loại thủ tục kiểm toán hàng tồn kho
Thủ tục kiểm toán hàng tồn kho có thể được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau, nhưng thường được phân loại thành hai loại chính:
Thủ tục kiểm toán chung: Là các thủ tục kiểm toán được thực hiện đối với tất cả các khoản mục hàng tồn kho, bao gồm:
- Kiểm tra chính sách kế toán áp dụng đối với hàng tồn kho;
- Kiểm tra tính đầy đủ, chính xác, hợp lý của các số liệu trên sổ kế toán;
- Kiểm tra tính hợp lý của việc phân loại các khoản mục hàng tồn kho;
- Kiểm tra tính hợp lý của việc trình bày các khoản mục hàng tồn kho trên báo cáo tài chính.
Thủ tục kiểm toán chi tiết: Là các thủ tục kiểm toán được thực hiện đối với từng khoản mục hàng tồn kho cụ thể, bao gồm:
- Kiểm tra chi tiết số dư đầu kỳ;
- Kiểm tra chi tiết các nghiệp vụ phát sinh trong kỳ;
- Kiểm tra chi tiết số dư cuối kỳ.
Thủ tục kiểm toán chung đối với hàng tồn kho
Các thủ tục kiểm toán chung đối với hàng tồn kho nhằm thu thập bằng chứng kiểm toán về tính toàn vẹn, tính chính xác, tính hợp lý và tính phù hợp của các thông tin liên quan đến hàng tồn kho. Cụ thể, các thủ tục kiểm toán chung bao gồm:
- Kiểm tra chính sách kế toán áp dụng đối với hàng tồn kho: Kiểm toán viên cần kiểm tra xem chính sách kế toán áp dụng đối với hàng tồn kho có phù hợp với chuẩn mực kế toán và các quy định hiện hành hay không.
- Kiểm tra tính đầy đủ, chính xác, hợp lý của các số liệu trên sổ kế toán: Kiểm toán viên cần kiểm tra xem các số liệu trên sổ kế toán có đầy đủ, chính xác và hợp lý hay không.
- Kiểm tra tính hợp lý của việc phân loại các khoản mục hàng tồn kho: Kiểm toán viên cần kiểm tra xem các khoản mục hàng tồn kho được phân loại trên sổ kế toán có phù hợp với bản chất của các khoản mục đó hay không.
- Kiểm tra tính hợp lý của việc trình bày các khoản mục hàng tồn kho trên báo cáo tài chính: Kiểm toán viên cần kiểm tra xem các khoản mục hàng tồn kho được trình bày trên báo cáo tài chính có phù hợp với các quy định hiện hành hay không.
Thủ tục kiểm toán chi tiết đối với hàng tồn kho
Các thủ tục kiểm toán chi tiết đối với hàng tồn kho nhằm thu thập bằng chứng kiểm toán về tính chính xác, hợp lý của các nghiệp vụ phát sinh và số dư của các khoản mục hàng tồn kho. Cụ thể, các thủ tục kiểm toán chi tiết bao gồm:
- Kiểm tra chi tiết số dư đầu kỳ: Kiểm toán viên cần kiểm tra xem số dư đầu kỳ của các khoản mục hàng tồn kho có khớp với số liệu trên sổ kế toán hay không.
- Kiểm tra chi tiết các nghiệp vụ phát sinh trong kỳ: Kiểm toán viên cần kiểm tra tính chính xác, hợp lý của các nghiệp vụ phát sinh trong kỳ, bao gồm:
- Kiểm tra tính hợp lệ của các chứng từ gốc;
- Kiểm tra tính hợp lý của việc ghi sổ kế toán;
- Kiểm tra tính hợp lý của việc phân loại các nghiệp vụ.
- Kiểm tra chi tiết số dư cuối kỳ: Kiểm toán viên cần kiểm tra xem số dư cuối kỳ của các khoản mục hàng tồn kho có khớp với số liệu trên sổ kế toán hay không.
Ngoài ra, kiểm toán viên có thể thực hiện các thủ tục kiểm toán khác đối với hàng tồn kho tùy theo tính chất, quy mô và rủi ro của đơn vị.
Một số thủ tục kiểm toán hàng tồn kho cụ thể
- Kiểm tra tính hiện hữu của hàng tồn kho: Kiểm toán viên cần thu thập bằng chứng kiểm toán để xác định xem hàng tồn kho có thực sự tồn tại hay không.
- Kiểm tra tính đầy đủ của hàng tồn kho: Kiểm toán viên cần thu thập bằng chứng kiểm toán để xác định xem tất cả các khoản hàng tồn kho đã được ghi nhận hay chưa.
- Kiểm tra tính chính xác của hàng tồn kho: Kiểm toán viên cần thu thập bằng chứng kiểm toán để xác định xem hàng tồn kho được ghi nhận đúng với giá trị thực tế hay không.
- Kiểm tra tính hợp lý của mức giá hàng tồn kho: Kiểm toán viên cần thu thập bằng chứng kiểm toán để xác định xem mức giá hàng tồn kho có phù hợp hay không.
- Kiểm tra tính hợp lý của thời điểm ghi nhận hàng tồn
3. Vì sao cần thủ tục kiểm toán hàng tồn kho
Hàng tồn kho là một khoản mục quan trọng trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Hàng tồn kho phản ánh tổng giá trị của các sản phẩm, nguyên vật liệu, thành phẩm, dịch vụ chưa bán hoặc chưa sử dụng trong một kỳ kinh doanh. Hàng tồn kho có thể chiếm tỷ trọng lớn trong tổng tài sản của doanh nghiệp, do đó, việc kiểm toán hàng tồn kho là rất cần thiết để đảm bảo tính trung thực và hợp lý của số liệu trên báo cáo tài chính.
Cụ thể, thủ tục kiểm toán hàng tồn kho giúp kiểm toán viên:
- Xác định tính đầy đủ của hàng tồn kho, bao gồm cả các khoản hàng tồn kho tồn kho tại kho, hàng tồn kho gửi đi bán, hàng tồn kho đang trong quá trình sản xuất, v.v.
- Xác định tính chính xác của số dư hàng tồn kho, bao gồm cả số dư đầu kỳ, số dư cuối kỳ và các khoản tăng, giảm trong kỳ.
- Xác định tính hợp lý của việc ghi nhận các nghiệp vụ kinh tế liên quan đến hàng tồn kho.
Phát hiện các sai sót trọng yếu trong hàng tồn kho.
Các thủ tục kiểm toán hàng tồn kho thường được thực hiện bao gồm:
- Thủ tục kiểm kê: Kiểm toán viên trực tiếp kiểm kê hàng tồn kho tại kho, tại hiện trường.
- Thủ tục đối chiếu số dư: Kiểm toán viên đối chiếu số dư hàng tồn kho trên sổ sách kế toán với số dư trên sổ chi tiết hàng tồn kho.
- Thủ tục kiểm tra các chứng từ liên quan đến hàng tồn kho: Kiểm toán viên kiểm tra các chứng từ liên quan đến các nghiệp vụ kinh tế phát sinh hàng tồn kho, chẳng hạn như hóa đơn, phiếu xuất kho, phiếu nhập kho, v.v.
- Thủ tục kiểm tra các chính sách và quy trình liên quan đến hàng tồn kho: Kiểm toán viên kiểm tra các chính sách và quy trình liên quan đến quản lý hàng tồn kho của doanh nghiệp, chẳng hạn như chính sách đánh giá hàng tồn kho, chính sách kiểm kê hàng tồn kho, v.v.
Thông qua việc thực hiện các thủ tục kiểm toán này, kiểm toán viên có thể thu thập được bằng chứng kiểm toán cần thiết để đánh giá tính trung thực và hợp lý của hàng tồn kho trên báo cáo tài chính.
Dưới đây là một số rủi ro sai sót trọng yếu có thể xảy ra trong hàng tồn kho mà kiểm toán viên cần lưu ý:
- Ghi nhận thiếu hàng tồn kho: Đây là rủi ro phổ biến nhất trong kiểm toán hàng tồn kho. Rủi ro này có thể xảy ra do thiếu sót trong hệ thống kiểm soát nội bộ hoặc do cố ý gian lận.
- Ghi nhận thừa hàng tồn kho: Rủi ro này có thể xảy ra do ghi nhận các khoản hàng tồn kho không thực tế hoặc do ghi nhận hàng tồn kho sai thời kỳ.
- Tính giá hàng tồn kho không chính xác: Rủi ro này có thể xảy ra do sử dụng sai phương pháp tính giá hàng tồn kho hoặc do ghi nhận sai giá trị của hàng tồn kho.
4. Các ví dụ về thủ tục kiểm toán hàng tồn kho
Hàng tồn kho là những tài sản được giữ để bán trong quá trình kinh doanh bình thường, hoặc để sản xuất thành các sản phẩm hoặc dịch vụ để bán. Đây là một khoản mục quan trọng trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp, vì nó phản ánh giá trị của hàng hóa, dịch vụ mà doanh nghiệp đang sở hữu. Do đó, kiểm toán viên cần thực hiện các thủ tục kiểm toán thích hợp để đảm bảo tính chính xác và trung thực của khoản mục này.
Dưới đây là một số ví dụ về thủ tục kiểm toán hàng tồn kho:
Thủ tục phân tích: Kiểm toán viên sẽ phân tích hàng tồn kho theo các tiêu chí như:
- So sánh hàng tồn kho giữa kỳ này và kỳ trước, giữa thực tế với kế hoạch, giữa doanh nghiệp với các doanh nghiệp khác cùng ngành.
- Phân tích hàng tồn kho theo từng khoản mục.
- Phân tích hàng tồn kho theo từng giai đoạn trong kỳ.
Thủ tục kiểm tra chi tiết: Kiểm toán viên sẽ kiểm tra chi tiết một số khoản mục hàng tồn kho có rủi ro cao, chẳng hạn như:
- Hàng tồn kho nguyên vật liệu: Kiểm tra hóa đơn, chứng từ nhập kho,…
- Hàng tồn kho thành phẩm: Kiểm tra phiếu xuất kho, hợp đồng bán hàng,…
- Hàng tồn kho thành phẩm dở dang: Kiểm tra phiếu xuất kho, phiếu nhập kho,…
Thủ tục kiểm kê thực tế: Kiểm toán viên sẽ tham gia kiểm kê thực tế hàng tồn kho của doanh nghiệp. Kiểm kê thực tế hàng tồn kho là một thủ tục kiểm toán quan trọng để đảm bảo tính chính xác của số lượng hàng tồn kho.
Thủ tục kiểm tra hệ thống kiểm soát nội bộ: Kiểm toán viên sẽ kiểm tra hệ thống kiểm soát nội bộ của doanh nghiệp đối với hàng tồn kho để xác định liệu hệ thống kiểm soát này có đủ hiệu quả để ngăn ngừa và phát hiện các sai sót, gian lận hay không.
Ngoài ra, kiểm toán viên có thể sử dụng các thủ tục kiểm toán khác tùy thuộc vào tình hình cụ thể của doanh nghiệp. Ví dụ, nếu doanh nghiệp có nhiều khoản hàng tồn kho có giá trị cao, kiểm toán viên có thể sử dụng thủ tục kiểm tra giá trị hàng tồn kho. Nếu doanh nghiệp có nhiều khoản hàng tồn kho dễ hư hỏng, kiểm toán viên có thể sử dụng thủ tục kiểm tra tình trạng hàng tồn kho.
Thủ tục kiểm toán hàng tồn kho cần được thực hiện một cách khách quan và toàn diện để đảm bảo tính chính xác và trung thực của khoản mục này.
Dưới đây là một số lưu ý khi thực hiện thủ tục kiểm toán hàng tồn kho:
- Kiểm toán viên cần có sự hiểu biết về ngành nghề kinh doanh của doanh nghiệp để xác định các rủi ro tiềm ẩn đối với khoản mục hàng tồn kho.
- Kiểm toán viên cần sử dụng các thủ tục kiểm toán phù hợp với rủi ro tiềm ẩn của khoản mục hàng tồn kho.
- Kiểm toán viên cần thu thập đầy đủ bằng chứng kiểm toán để đảm bảo tính chính xác và trung thực của khoản mục hàng tồn kho.
Một số thủ tục kiểm toán cụ thể đối với hàng tồn kho:
- Thủ tục đối chiếu sổ sách kế toán: Kiểm toán viên sẽ đối chiếu số dư hàng tồn kho trên sổ cái với sổ chi tiết hàng tồn kho.
- Thủ tục kiểm tra chứng từ: Kiểm toán viên sẽ kiểm tra các chứng từ liên quan đến hàng tồn kho, chẳng hạn như hóa đơn, chứng từ nhập kho, phiếu xuất kho,…
- Thủ tục kiểm kê thực tế: Kiểm toán viên sẽ tham gia kiểm kê thực tế hàng tồn kho của doanh nghiệp.
- Thủ tục kiểm tra hệ thống kiểm soát nội bộ: Kiểm toán viên sẽ kiểm tra hệ thống kiểm soát nội bộ của doanh nghiệp đối với hàng tồn kho.
- Thủ tục kiểm tra giá trị: Kiểm toán viên sẽ kiểm tra giá trị của hàng tồn kho, chẳng hạn như kiểm tra tính hợp lý của giá vốn hàng bán,…
- Thủ tục kiểm tra tình trạng: Kiểm toán viên sẽ kiểm tra tình trạng của hàng tồn kho, chẳng hạn như kiểm tra mức độ hư hỏng, biến chất,…
Trên đây là một số thông tin về Hướng dẫn thực hiện thủ tục kiểm toán hàng tồn kho. Hy vọng với những thông tin ACC đã cung cấp sẽ giúp bạn giải đáp được những thắc mắc về vấn đề trên. Nếu bạn cần hỗ trợ hãy đừng ngần ngại mà liên hệ với Công ty Kế toán Kiểm toán ACC, để được chúng tôi hỗ trợ nhanh chóng. ACC cam kết sẽ giúp bạn có trải nghiệm tốt nhất về các dịch vụ mà mình cung cấp đến khách hàng. Chúng tôi luôn đồng hành pháp lý cùng bạn.
