Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) và tác động đối với nước giải khát có đường: Cần cân nhắc thời điểm và mức thuế phù hợp
Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) dự kiến sẽ được trình Quốc hội trong kỳ họp thứ chín, mở đầu vào đầu tháng 5 tới. Trong đó, vấn đề áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường theo tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) đang nhận được nhiều ý kiến đóng góp nhằm cân bằng giữa mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng và các tác động đến kinh tế – xã hội.
Tác động của thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường
Thuế tiêu thụ đặc biệt là sắc thuế có ảnh hưởng lớn đến cả doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều tranh cãi về tính hợp lý của đề xuất này. Nhiều chuyên gia cho rằng, hiện chưa có nghiên cứu hay bằng chứng khoa học khẳng định rõ ràng nước giải khát có đường là nguyên nhân chính dẫn đến thừa cân và béo phì. Ông Cấn Văn Lực – chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) kiêm Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV, cho biết:
“Chưa có căn cứ khoa học cho thấy việc tăng thuế đối với đồ uống có đường giúp giảm tỷ lệ mắc các bệnh như béo phì, tim mạch… vì nguyên nhân gây bệnh có tính đa dạng và phức tạp.”
Theo Viện Dinh dưỡng quốc gia, thừa cân và béo phì có thể do nhiều yếu tố như thói quen ít vận động, chế độ dinh dưỡng không hợp lý, di truyền, hay các vấn đề bệnh lý. Một báo cáo của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) năm 2023 cho thấy, mặc dù tỷ lệ thừa cân ở học sinh thành thị cao hơn so với học sinh nông thôn, thì mức tiêu thụ nước ngọt của trẻ em thành thị lại thấp hơn, từ đó chưa đủ cơ sở để khẳng định nước giải khát có đường là nguyên nhân chủ yếu.
Rủi ro từ việc áp dụng thuế riêng cho nước giải khát có đường
Việc chỉ đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nhóm sản phẩm có hàm lượng đường trên 5g/100ml có thể dẫn đến hiểu lầm, khiến người tiêu dùng chuyển sang tiêu thụ các loại thực phẩm, đồ uống khác có hàm lượng đường tương tự hoặc thậm chí cao hơn mà không chịu thuế. Hiện trên thị trường, nhiều loại đồ uống như trà sữa, chè, cà phê hay nước hoa quả – dù khó kiểm soát hàm lượng đường và chất lượng – vẫn không phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.
Tác động kinh tế và yêu cầu về lộ trình tăng thuế
Ngành nước giải khát là một chuỗi giá trị liên quan đến 25 ngành khác, và sự suy giảm doanh thu của ngành này có thể ảnh hưởng đến GDP và mục tiêu tăng trưởng kinh tế trên 8% của Chính phủ. Các chuyên gia kinh tế và doanh nghiệp ngành đồ uống đề nghị rằng, trước khi đưa ra mức thuế mới, cần có một lộ trình tăng thuế hợp lý để doanh nghiệp có đủ thời gian thích ứng. Điều này đặc biệt cần thiết trong bối cảnh kinh tế còn nhiều khó khăn.
Nguyên tắc chung được đưa ra là: cần tạo sự hài hòa giữa yêu cầu bảo vệ sức khỏe cộng đồng và mục tiêu thúc đẩy sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế xã hội. Việc tham khảo kinh nghiệm quốc tế cũng được khuyến khích, nhằm đảm bảo mức thuế và ngưỡng đường áp dụng phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội của Việt Nam. Một số ý kiến cho rằng, lộ trình áp thuế nên được bắt đầu từ năm 2028, giúp doanh nghiệp có thời gian điều chỉnh công thức sản phẩm và kế hoạch kinh doanh một cách hiệu quả.
Thực tiễn quốc tế cho thấy, ở một số quốc gia, thời gian từ khi thông qua luật thuế đến khi chính sách có hiệu lực thường kéo dài. Ví dụ, Anh đã áp dụng sau 24 tháng, hay thành phố San Francisco (Hoa Kỳ) sau 13 tháng.
Những lo ngại về tác động đối với tiêu dùng và đầu tư
Ông Nguyễn Quốc Việt, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), lưu ý rằng, mặc dù tổng thể xu thế tăng trưởng kinh tế năm 2024 của Việt Nam đang được đánh giá khả quan, nhưng một số bộ phận như bán lẻ, hộ kinh doanh và dịch vụ ăn uống vẫn còn tâm lý bất ổn. Việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt 10% đối với nước giải khát có đường có thể kéo theo hiệu ứng lan tỏa, làm tăng giá xuất xưởng, giảm sức mua và ảnh hưởng tiêu cực đến tiêu dùng nội địa và đầu tư. Điều này không chỉ gây tác động đến doanh thu từ các loại thuế khác như thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập doanh nghiệp mà còn làm thu hẹp quy mô sản xuất và giá trị tăng thêm của nền kinh tế trong dài hạn.
Việc ban hành dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) với đề xuất đánh thuế lên nước giải khát có đường đang là đề tài tranh luận sôi nổi. Cần có sự cân nhắc kỹ lưỡng giữa các mục tiêu bảo vệ sức khỏe, thúc đẩy kinh doanh và đảm bảo ổn định kinh tế – xã hội. Một lộ trình tăng thuế hợp lý, có thời gian thích ứng cho doanh nghiệp, sẽ là yếu tố then chốt giúp chính sách này đạt hiệu quả mà không gây ra những tác động tiêu cực ngoài ý muốn.
Nguồn: hoabinhtv.vn và Báo Quân đội nhân dân
HÃY ĐỂ LẠI THÔNG TIN TƯ VẤN