Thông tin chi tiết về Thông tư 39 Tổng cục Hải quan

Thông tư 39 Tổng cục Hải quan, cụ thể là Thông tư 39/2018/TT-BTC, được ban hành ngày 20/4/2018 bởi Bộ Tài chính, là một trong những văn bản pháp lý quan trọng, mang đến sự thay đổi lớn trong quy trình quản lý hải quan tại Việt Nam. Với hiệu lực từ ngày 5/6/2018, thông tư này không chỉ cải cách thủ tục hải quan mà còn hỗ trợ doanh nghiệp tối ưu hóa hoạt động xuất nhập khẩu. Cùng Kế toán Kiểm toán Thuế ACC khám phá ngay dưới đây nhé!

1. Mục đích ban hành Thông tư 39 Tổng cục Hải quan

Thông tư 39 Tổng cục Hải quan ra đời trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế, với nhiều hiệp định thương mại tự do được ký kết, đòi hỏi một hệ thống quản lý hải quan hiện đại, minh bạch và hiệu quả hơn. Văn bản này được xây dựng nhằm sửa đổi, bổ sung Thông tư 38/2015/TT-BTC, với mục tiêu cải cách thủ tục hành chính và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Dưới đây là những mục đích chính mà Thông tư 39 Tổng cục Hải quan hướng tới, phản ánh rõ ràng ý nghĩa và tầm quan trọng của nó đối với nền kinh tế.

• Đơn giản hóa thủ tục hải quan: Một trong những mục đích chính của Thông tư 39 Tổng cục Hải quan là giảm bớt các bước thủ tục rườm rà, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí khi thực hiện xuất nhập khẩu. Bằng cách khuyến khích sử dụng hệ thống hải quan điện tử VNACCS/VCIS, thông tư cho phép doanh nghiệp nộp hồ sơ trực tuyến, thay vì phải trực tiếp đến cơ quan hải quan như trước đây, từ đó giảm thiểu tình trạng ùn tắc và chậm trễ trong quá trình thông quan hàng hóa.
• Tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước: Thông tư 39 Tổng cục Hải quan được ban hành nhằm nâng cao khả năng kiểm soát của cơ quan hải quan đối với hàng hóa xuất nhập khẩu, đảm bảo tuân thủ pháp luật và chống thất thu thuế. Văn bản này quy định rõ ràng các biện pháp giám sát, kiểm tra theo từng luồng (xanh, vàng, đỏ), giúp cơ quan chức năng quản lý rủi ro tốt hơn, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định mà không bị làm phiền bởi các thủ tục không cần thiết.
• Hỗ trợ hội nhập kinh tế quốc tế: Với việc Việt Nam tham gia các hiệp định như CPTPP, EVFTA, Thông tư 39 Tổng cục Hải quan hướng tới việc chuẩn hóa quy trình hải quan theo tiêu chuẩn quốc tế, tạo môi trường kinh doanh minh bạch và thuận lợi. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp Việt Nam cạnh tranh tốt hơn trên thị trường toàn cầu mà còn thu hút đầu tư nước ngoài, khi các đối tác quốc tế thấy được sự chuyên nghiệp và hiệu quả trong quản lý hải quan của Việt Nam.

2. Quy trình áp dụng Thông tư 39 Tổng cục Hải quan trong thực tế

Thông tư 39 Tổng cục Hải quan không chỉ là một văn bản lý thuyết mà còn được triển khai rộng rãi trong thực tế, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của doanh nghiệp và cơ quan hải quan trên toàn quốc. Quy trình áp dụng thông tư này được thiết kế để đảm bảo tính linh hoạt, minh bạch và hiệu quả trong mọi khâu xử lý hàng hóa. Dưới đây là những bước cơ bản trong quy trình áp dụng Thông tư 39 Tổng cục Hải quan, giúp bạn hiểu rõ cách nó vận hành trong thực tiễn.

• Khai báo hải quan điện tử: Doanh nghiệp bắt đầu bằng việc đăng nhập vào Hệ thống VNACCS/VCIS để khai báo thông tin hàng hóa theo mẫu quy định tại Thông tư 39 Tổng cục Hải quan, bao gồm mã HS, trị giá, số lượng và các giấy tờ liên quan như hóa đơn, vận đơn. Sau khi nộp hồ sơ trực tuyến, hệ thống sẽ tự động phân luồng (xanh, vàng, đỏ) dựa trên mức độ rủi ro, giúp doanh nghiệp biết ngay mình cần làm gì tiếp theo, từ đó rút ngắn thời gian chờ đợi so với phương thức thủ công trước đây.
• Kiểm tra và thông quan hàng hóa: Sau khi phân luồng, cơ quan hải quan sẽ tiến hành kiểm tra theo quy định của Thông tư 39 Tổng cục Hải quan. Nếu rơi vào luồng xanh, hàng hóa được thông quan ngay mà không cần kiểm tra chi tiết; luồng vàng yêu cầu kiểm tra hồ sơ; còn luồng đỏ phải kiểm tra cả hồ sơ và thực tế hàng hóa. Quy trình này được thực hiện nhanh chóng nhờ sự hỗ trợ của công nghệ, đảm bảo vừa thuận lợi cho doanh nghiệp vừa chặt chẽ trong quản lý, đặc biệt với các mặt hàng nhạy cảm như thực phẩm, hóa chất.
• Nộp thuế và hoàn tất thủ tục: Doanh nghiệp thực hiện nộp thuế xuất nhập khẩu theo thời hạn quy định tại Thông tư 39 Tổng cục Hải quan, thường là trước khi nhận hàng đối với luồng vàng và đỏ. Trong trường hợp thay đổi mục đích sử dụng hàng hóa (ví dụ từ sản xuất xuất khẩu sang tiêu thụ nội địa), doanh nghiệp phải khai tờ khai mới và nộp bổ sung thuế nếu có. Sau khi hoàn tất, hàng hóa được giải phóng, kết thúc quy trình với sự minh bạch và rõ ràng trong mọi bước.

>>> Xem thêm Hướng dẫn xin xác nhận không nợ thuế xuất nhập khẩu tại đây.

3. Tác động của Thông tư 39 Tổng cục Hải quan đối với hoạt động xuất nhập khẩu

Thông tư 39 Tổng cục Hải quan đã tạo ra những thay đổi sâu rộng trong lĩnh vực xuất nhập khẩu tại Việt Nam, từ việc cải thiện hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp đến nâng cao năng lực quản lý của cơ quan nhà nước. Tác động của văn bản này không chỉ dừng lại ở khía cạnh thủ tục mà còn ảnh hưởng đến cả nền kinh tế vĩ mô. Dưới đây là những tác động nổi bật mà Thông tư 39 Tổng cục Hải quan đã mang lại, dựa trên thực tế triển khai từ năm 2018 đến nay.

• Tăng tốc độ xử lý hàng hóa: Nhờ các quy định về hải quan điện tử và phân luồng kiểm tra trong Thông tư 39 Tổng cục Hải quan, thời gian thông quan trung bình tại các cảng lớn như Cát Lái (TP. HCM) hay Hải Phòng đã giảm đáng kể, từ 2-3 ngày xuống còn dưới 24 giờ đối với luồng xanh. Điều này giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chuỗi cung ứng, đặc biệt với các mặt hàng tươi sống như nông sản, thủy sản, từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
• Giảm áp lực cho cơ quan hải quan: Thông tư 39 Tổng cục Hải quan giúp cơ quan hải quan tập trung nguồn lực vào các lô hàng có rủi ro cao (luồng đỏ), thay vì kiểm tra toàn bộ như trước đây, qua đó giảm tải công việc và nâng cao hiệu quả quản lý. Theo báo cáo của Tổng cục Hải quan năm 2023, tỷ lệ lô hàng luồng xanh chiếm hơn 60% tổng số lô hàng xuất nhập khẩu, cho thấy sự thành công trong việc áp dụng công nghệ và phân loại rủi ro, giúp tiết kiệm nguồn lực nhà nước đáng kể.
• Thúc đẩy thương mại quốc tế: Với quy trình minh bạch và nhanh chóng được quy định trong Thông tư 39 Tổng cục Hải quan, Việt Nam đã cải thiện chỉ số môi trường kinh doanh theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, từ hạng 104 (năm 2018) lên hạng 70 (năm 2023). Điều này không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp trong nước mở rộng thị trường mà còn thu hút các nhà đầu tư nước ngoài, khi họ nhận thấy sự chuyên nghiệp và hiệu quả trong hệ thống hải quan Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.

>>> Xem thêm Cách tra cứu biểu thuế xuất nhập khẩu như thế nào? tại đây.

4. Ưu điểm và nhược điểm của Thông tư 39 Tổng cục Hải quan

Thông tư 39 Tổng cục Hải quan là một bước tiến lớn trong cải cách hải quan, nhưng như bất kỳ văn bản pháp lý nào, nó cũng tồn tại cả ưu điểm và nhược điểm cần được nhìn nhận một cách khách quan. Việc đánh giá những khía cạnh này không chỉ giúp doanh nghiệp tận dụng tối đa lợi ích mà còn hỗ trợ cơ quan chức năng hoàn thiện hơn trong tương lai. Dưới đây là những ưu điểm và nhược điểm nổi bật của Thông tư 39 Tổng cục Hải quan, dựa trên phản hồi thực tế và phân tích chuyên môn.

Ưu điểm:

• Hỗ trợ doanh nghiệp hiệu quả: Một trong những ưu điểm lớn nhất của Thông tư 39 Tổng cục Hải quan là sự đơn giản hóa thủ tục, giúp doanh nghiệp giảm chi phí và thời gian thông quan. Ví dụ, các công ty logistics tại Hải Phòng cho biết họ đã tiết kiệm hàng trăm triệu đồng mỗi năm nhờ giảm giấy tờ thủ công và tận dụng luồng xanh, từ đó tăng khả năng đáp ứng đơn hàng quốc tế nhanh chóng, nâng cao uy tín với đối tác nước ngoài.
• Ứng dụng công nghệ hiện đại: Thông tư 39 Tổng cục Hải quan khuyến khích sử dụng hệ thống VNACCS/VCIS, mang lại sự chính xác và minh bạch trong khai báo hải quan, giảm thiểu sai sót do con người. Điều này đặc biệt hữu ích với các doanh nghiệp lớn có khối lượng hàng hóa lớn, khi họ có thể theo dõi trạng thái lô hàng mọi lúc mọi nơi, từ đó lập kế hoạch sản xuất và phân phối hiệu quả hơn, phù hợp với xu hướng số hóa toàn cầu.

Nhược điểm:

• Khó khăn với doanh nghiệp nhỏ: Dù có nhiều lợi ích, Thông tư 39 Tổng cục Hải quan lại đặt ra thách thức cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ do thiếu nhân sự am hiểu công nghệ và quy trình mới. Một số doanh nghiệp tại Đồng Nai phản ánh rằng họ gặp khó khăn khi sử dụng hệ thống điện tử vì không có đội ngũ chuyên trách, đôi khi phải thuê dịch vụ bên ngoài với chi phí cao, làm giảm lợi thế cạnh tranh so với các công ty lớn hơn.

Thông tư 39 Tổng cục Hải quan đã và đang đóng vai trò quan trọng trong việc hiện đại hóa quản lý hải quan, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và thúc đẩy thương mại quốc tế tại Việt Nam. Từ mục đích ban hành rõ ràng, quy trình áp dụng hiệu quả đến những tác động tích cực, văn bản này là minh chứng cho nỗ lực cải cách của ngành hải quan. Hy vọng bài viết đã mang đến cho bạn thông tin chi tiết về Thông tư 39 Tổng cục Hải quan và cách nó ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh. Hãy theo dõi Kế toán Kiểm toán Thuế ACC để cập nhật thêm nhiều kiến thức hữu ích khác nhé!