Giới thiệu Cục kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan

Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan là một trong những đơn vị quan trọng trực thuộc Tổng cục Hải quan Việt Nam, giữ vai trò chủ đạo trong việc giám sát và kiểm tra các hoạt động xuất nhập khẩu sau khi hàng hóa đã được thông quan. Được thành lập với mục tiêu đảm bảo tính tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp, đơn vị này không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước mà còn hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp trong việc thực hiện các thủ tục hải quan. Cùng Kế toán Kiểm toán Thuế ACC khám phá ngay dưới đây nhé!

1. Quá trình hình thành và vai trò của Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan

Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan không chỉ là một đơn vị hành chính mà còn gắn liền với sự phát triển của ngành hải quan Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng. Dưới đây là những cột mốc quan trọng trong quá trình hình thành cùng vai trò cốt lõi mà Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan đảm nhận, phản ánh sự nỗ lực không ngừng trong việc hoàn thiện hệ thống quản lý.

• Thành lập và bước đầu hoạt động từ năm 2006: Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan chính thức ra đời vào ngày 14/7/2006, theo Quyết định số 1384/QĐ-BTC của Bộ Tài chính, trong bối cảnh ngành hải quan chuyển từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm” để vừa tạo thuận lợi cho doanh nghiệp vừa đảm bảo thu ngân sách. Ban đầu, đơn vị tập trung vào việc kiểm tra hồ sơ hải quan sau thông quan tại các doanh nghiệp lớn, đặt nền móng cho hệ thống kiểm tra sau thông quan chuyên nghiệp, với trụ sở chính đặt tại Hà Nội và các chi cục hỗ trợ tại nhiều địa phương.
• Phát triển cùng chính sách cải cách hải quan: Từ năm 2015, với sự ra đời của Luật Hải quan 2014 và các thông tư hướng dẫn như Thông tư 38/2015/TT-BTC, Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan đã được củng cố vai trò trong việc quản lý rủi ro và kiểm tra sau thông quan trên phạm vi toàn quốc. Đơn vị này không chỉ thực hiện kiểm tra tại trụ sở doanh nghiệp mà còn phối hợp với các cục hải quan địa phương để đảm bảo tính đồng bộ, minh bạch trong quản lý, đặc biệt khi Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại tự do như CPTPP và EVFTA.
• Vai trò then chốt trong quản lý doanh nghiệp ưu tiên: Ngoài nhiệm vụ kiểm tra sau thông quan, Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan còn chịu trách nhiệm thẩm định và quản lý các doanh nghiệp ưu tiên theo chương trình được Chính phủ phê duyệt. Từ năm 2020, đơn vị đã hỗ trợ hơn 200 doanh nghiệp lớn như Samsung, Toyota đạt tiêu chuẩn ưu tiên, giúp họ hưởng nhiều chính sách đặc thù như thông quan nhanh, giảm kiểm tra thực tế, từ đó thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu và nâng cao uy tín của hải quan Việt Nam trên trường quốc tế.

2. Nhiệm vụ chính của Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan

Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan đóng vai trò như “người gác cổng” trong việc đảm bảo tính trung thực và hợp pháp của các hoạt động xuất nhập khẩu sau khi hàng hóa rời cảng. Dưới đây là những nhiệm vụ cốt lõi mà Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan đảm nhiệm, thể hiện sự chuyên nghiệp và trách nhiệm trong công việc.

• Kiểm tra sau thông quan trên toàn quốc: Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan có thẩm quyền kiểm tra hồ sơ, chứng từ và hàng hóa trong vòng 5 năm kể từ ngày đăng ký tờ khai hải quan, theo quy định tại Điều 78 Luật Hải quan 2014. Đơn vị này thường xuyên thực hiện các cuộc kiểm tra trọng điểm tại các doanh nghiệp lớn ở Hà Nội, TP. HCM, Hải Phòng, tập trung vào các vấn đề như trị giá hải quan, mã HS, xuất xứ hàng hóa, giúp phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi gian lận thương mại, đảm bảo công bằng trong kinh doanh.
• Tham mưu xây dựng chính sách hải quan: Là đơn vị đầu ngành, Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan chịu trách nhiệm trình Tổng cục trưởng và Bộ Tài chính các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến kiểm tra sau thông quan và doanh nghiệp ưu tiên. Ví dụ, đơn vị đã góp phần hoàn thiện Quyết định 575/QĐ-TCHQ năm 2019 về quy trình kiểm tra sau thông quan, mang lại sự đồng bộ và hiệu quả trong triển khai thực tế, đồng thời đề xuất sửa đổi các quy định chưa phù hợp với thực tiễn hội nhập kinh tế.
• Hỗ trợ đào tạo và hướng dẫn nghiệp vụ: Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan thường xuyên tổ chức các khóa tập huấn cho cán bộ hải quan địa phương và doanh nghiệp về quy trình kiểm tra sau thông quan, sử dụng công nghệ thông tin trong quản lý rủi ro. Trong năm 2024, đơn vị đã phối hợp với Trường Hải quan Việt Nam tổ chức hơn 10 khóa học tại Hà Nội và TP. HCM, giúp nâng cao năng lực chuyên môn cho hàng trăm cán bộ và doanh nghiệp, từ đó tối ưu hóa hiệu quả phối hợp giữa các bên.

>>> Xem thêm Hướng dẫn xin xác nhận không nợ thuế xuất nhập khẩu tại đây.

3. Cơ sở vật chất và nguồn lực của Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan

Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan hoạt động dựa trên một hệ thống cơ sở vật chất và nguồn lực được đầu tư bài bản, đáp ứng yêu cầu quản lý hiện đại trong thời đại số hóa. Dưới đây là những yếu tố nổi bật về cơ sở vật chất và nguồn lực của Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan, cho thấy sự chuẩn bị kỹ lưỡng để thực hiện nhiệm vụ được giao.

• Trụ sở hiện đại tại Hà Nội: Trụ sở của Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan đặt tại Lô E3, đường Dương Đình Nghệ, quận Cầu Giấy, Hà Nội, trong khuôn viên Tòa nhà Tổng cục Hải quan, với diện tích sử dụng hơn 500 m². Được trang bị hệ thống máy tính, máy chủ và phần mềm quản lý dữ liệu tiên tiến như VNACCS/VCIS, trụ sở này không chỉ là nơi làm việc của hơn 50 cán bộ mà còn là trung tâm điều phối các hoạt động kiểm tra trên toàn quốc, đảm bảo xử lý thông tin nhanh chóng và chính xác.
• Đội ngũ nhân sự chuyên nghiệp: Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan sở hữu đội ngũ hơn 100 cán bộ, công chức trên cả nước, được đào tạo bài bản về nghiệp vụ hải quan, kế toán, kiểm toán và công nghệ thông tin. Từ năm 2023, đơn vị đã triển khai chương trình tuyển chọn và bồi dưỡng cán bộ trẻ, với hơn 30% nhân sự dưới 35 tuổi, nhằm đáp ứng yêu cầu kiểm tra phức tạp tại các doanh nghiệp lớn, đồng thời ứng dụng kỹ năng phân tích dữ liệu để nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro.
• Công nghệ hỗ trợ quản lý rủi ro: Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan sử dụng các phần mềm chuyên dụng như Excel, Access và hệ thống cơ sở dữ liệu hải quan để phân tích thông tin từ hàng triệu tờ khai mỗi năm. Từ năm 2025, đơn vị đã bắt đầu triển khai thử nghiệm trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý rủi ro tại Chi cục miền Nam, giúp phát hiện nhanh các dấu hiệu vi phạm như khai sai trị giá, xuất xứ, từ đó tối ưu hóa quy trình kiểm tra và giảm thiểu sai sót do yếu tố con người.

>>> Xem thêm Cách tra cứu biểu thuế xuất nhập khẩu như thế nào? tại đây.

4. Tầm quan trọng của Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan trong quản lý doanh nghiệp

Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan không chỉ là đơn vị thực thi pháp luật mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ và giám sát hoạt động của doanh nghiệp xuất nhập khẩu, đặc biệt là các doanh nghiệp ưu tiên. Dưới đây là những khía cạnh cụ thể minh họa tầm quan trọng của Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan đối với doanh nghiệp, dựa trên thực tế triển khai.

• Đảm bảo tính tuân thủ pháp luật: Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan thực hiện kiểm tra định kỳ và đột xuất tại các doanh nghiệp để đánh giá việc tuân thủ Luật Hải quan, thuế xuất nhập khẩu và các quy định liên quan. Ví dụ, trong năm 2024, đơn vị đã kiểm tra hơn 500 doanh nghiệp tại TP. HCM và Hà Nội, phát hiện hàng chục trường hợp khai sai trị giá hàng hóa, truy thu hơn 50 tỷ đồng thuế, từ đó giúp duy trì môi trường kinh doanh công bằng và minh bạch.
• Hỗ trợ doanh nghiệp ưu tiên phát triển: Với chương trình doanh nghiệp ưu tiên, Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan thẩm định và giám sát các doanh nghiệp lớn như VinFast, Formosa, đảm bảo họ đáp ứng tiêu chuẩn để hưởng ưu đãi như miễn kiểm tra thực tế hàng hóa. Từ năm 2023, đơn vị đã giảm tần suất kiểm tra đối với hơn 70% doanh nghiệp ưu tiên, giúp họ tiết kiệm chi phí logistics và thời gian thông quan, đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp khác nâng cao chất lượng quản trị để đạt tiêu chuẩn này.
• Phòng chống gian lận thương mại: Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn các hành vi gian lận như khai sai xuất xứ, trốn thuế hay chuyển giá. Trong một cuộc kiểm tra tại Hải Phòng năm 2024, đơn vị đã phát hiện một doanh nghiệp nhập khẩu linh kiện điện tử khai sai mã HS để giảm thuế, xử phạt hơn 2 tỷ đồng và truy thu thuế đầy đủ, góp phần bảo vệ lợi ích quốc gia và tạo sự cạnh tranh lành mạnh cho các doanh nghiệp chân chính.

Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan là một trong những trụ cột không thể thiếu của ngành hải quan Việt Nam, góp phần quan trọng vào việc hiện đại hóa quản lý và hỗ trợ doanh nghiệp trong bối cảnh hội nhập kinh tế. Với quá trình hình thành rõ ràng, nhiệm vụ thiết thực và cơ sở vật chất hiện đại, đơn vị này đang ngày càng khẳng định tầm quan trọng trong việc đảm bảo an ninh kinh tế quốc gia. Hy vọng bài viết đã mang đến cho bạn cái nhìn toàn diện về Cục Kiểm tra sau thông quan Tổng cục Hải quan. Hãy theo dõi Kế toán Kiểm toán Thuế ACC để cập nhật thêm nhiều thông tin hữu ích khác nhé!