Hướng dẫn thực hiện chuẩn mực kế toán số 30

Chuẩn mực kế toán số 30 (VAS 30) – “Kế toán đầu tư vào công ty liên kết” là một trong những chuẩn mực quan trọng giúp các doanh nghiệp ghi nhận và trình bày chính xác các khoản đầu tư vào công ty liên kết. Việc tuân thủ chuẩn mực này không chỉ đảm bảo tính minh bạch trong báo cáo tài chính mà còn hỗ trợ doanh nghiệp phản ánh đúng tình hình tài chính và kết quả hoạt động của các công ty liên kết. Bài viết này Kế toán Kiểm toán Thuế ACC sẽ giới thiệu và hướng dẫn cách thức thực hiện chuẩn mực kế toán số 30 một cách chi tiết và hiệu quả.

1. Giới thiệu chuẩn mực kế toán số 30 

Chuẩn mực kế toán Việt Nam số 30 (VAS 30) có tên gọi là “Lãi trên cổ phiếu”, được ban hành theo Quyết định số 100/2005/QĐ-BTC ngày 28 tháng 12 năm 2005 của Bộ Tài chính. Mục tiêu của chuẩn mực này là hướng dẫn các nguyên tắc và phương pháp kế toán nhằm xác định và trình bày lãi trên cổ phiếu. VAS 30 giúp các doanh nghiệp cổ phần so sánh hiệu quả hoạt động của mình trong cùng một kỳ báo cáo cũng như qua các kỳ báo cáo khác nhau.

Chuẩn mực này đặc biệt quan trọng đối với các doanh nghiệp niêm yết vì nó giúp các cổ đông và nhà đầu tư đánh giá được hiệu quả tài chính của doanh nghiệp thông qua chỉ số lãi trên cổ phiếu. Việc áp dụng đúng chuẩn mực này không chỉ hỗ trợ cho việc phân tích và so sánh giữa các doanh nghiệp mà còn giúp các nhà đầu tư đưa ra các quyết định đầu tư chính xác hơn dựa trên hiệu quả tài chính của doanh nghiệp.

2. Các yêu cầu về kế toán và báo cáo tài chính theo VAS 30

Theo chuẩn mực kế toán số 30 (VAS 30), các doanh nghiệp phải tính toán và trình bày lãi cơ bản trên cổ phiếu (EPS) và lãi suy giảm trên cổ phiếu (diluted EPS) trong báo cáo tài chính của mình. Đây là hai chỉ số quan trọng giúp phản ánh hiệu quả tài chính của doanh nghiệp và cung cấp thông tin đáng tin cậy cho các nhà đầu tư và cổ đông.

• Lãi cơ bản trên cổ phiếu: Được tính bằng cách chia lợi nhuận sau thuế phân bổ cho cổ đông sở hữu cổ phiếu phổ thông cho số lượng cổ phiếu phổ thông bình quân trọng số trong kỳ. Chỉ số này phản ánh số lãi mà mỗi cổ phiếu phổ thông đem lại trong kỳ báo cáo và là một chỉ số quan trọng giúp đánh giá khả năng sinh lời của doanh nghiệp.
• Lãi suy giảm trên cổ phiếu: Được tính khi doanh nghiệp có các công cụ tài chính có thể chuyển đổi thành cổ phiếu phổ thông, như trái phiếu chuyển đổi hoặc quyền chọn mua cổ phiếu. Lãi suy giảm trên cổ phiếu giúp phản ánh một cách chính xác hơn khả năng sinh lời của doanh nghiệp trong trường hợp các công cụ này được chuyển đổi thành cổ phiếu phổ thông. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc đánh giá các ảnh hưởng tiềm năng của việc chuyển đổi công cụ tài chính đến lợi nhuận của doanh nghiệp.

3. Hướng dẫn thực hiện chuẩn mực kế toán số 30

Để thực hiện chuẩn mực kế toán này, doanh nghiệp cần thực hiện các bước cụ thể sau đây để tính toán và trình bày lãi cơ bản và lãi suy giảm trên cổ phiếu trong báo cáo tài chính:

Xác định lợi nhuận phân bổ cho cổ đông sở hữu cổ phiếu phổ thông:

Lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp phải được điều chỉnh để xác định phần lợi nhuận thuộc về cổ đông sở hữu cổ phiếu phổ thông.

Các khoản lợi ích của cổ đông ưu đãi và cổ đông thiểu số cần được loại trừ khỏi lợi nhuận phân bổ cho cổ đông phổ thông. Đây là một bước quan trọng để đảm bảo rằng chỉ lợi nhuận thực tế của cổ đông phổ thông được sử dụng để tính toán lãi cơ bản trên cổ phiếu.

Tính toán số lượng cổ phiếu phổ thông bình quân trọng số:

• Để tính số lượng cổ phiếu phổ thông bình quân trọng số, cần tổng hợp số lượng cổ phiếu phổ thông đang lưu hành trong mỗi kỳ báo cáo tài chính.
• Nếu trong kỳ có thay đổi số lượng cổ phiếu, ví dụ do phát hành mới, mua lại cổ phiếu, chia cổ tức bằng cổ phiếu, hoặc các giao dịch khác, thì cần phải điều chỉnh số lượng cổ phiếu bình quân trọng số để phản ánh đúng số lượng cổ phiếu trong kỳ.
• Công thức tính số cổ phiếu bình quân trọng số có thể được thể hiện như sau:

Số cổ phiếu bình quân trọng số = (Số lượng sổ phiếu x Thời gian tồn tại trong kỳ) / Tổng thời gian trong kỳ

• Phương pháp này giúp tính toán lãi cơ bản một cách chính xác, phản ánh đúng sự thay đổi số lượng cổ phiếu trong kỳ.

Tính toán lãi cơ bản trên cổ phiếu (EPS – Earnings per Share):

• Lãi cơ bản trên cổ phiếu được tính bằng cách chia lợi nhuận phân bổ cho cổ đông sở hữu cổ phiếu phổ thông cho số lượng cổ phiếu phổ thông bình quân trọng số trong kỳ.
• Công thức tính lãi cơ bản trên cổ phiếu là:

Lãi cơ bản trên cổ phiếu = Lợi nhuận phân bổ cổ cho đông sở hữu cổ phiếu phổ thông / Số cổ phiếu phổ thông bình quân trọng số

• Đây là chỉ số quan trọng giúp đánh giá mức độ lợi nhuận mà mỗi cổ phiếu phổ thông mang lại trong kỳ.

Tính toán lãi suy giảm trên cổ phiếu (Diluted EPS):

• Nếu doanh nghiệp có các công cụ tài chính có thể chuyển đổi thành cổ phiếu phổ thông (ví dụ như trái phiếu chuyển đổi, quyền chọn mua cổ phiếu), cần phải tính toán lãi suy giảm trên cổ phiếu.
• Để tính toán lãi suy giảm, doanh nghiệp cần điều chỉnh lợi nhuận sau thuế để phản ánh các điều chỉnh từ các công cụ tài chính có thể chuyển đổi.
• Đồng thời, số lượng cổ phiếu phổ thông bình quân trọng số cũng cần được điều chỉnh để bao gồm số cổ phiếu mới được tạo ra nếu các công cụ tài chính này được chuyển đổi thành cổ phiếu phổ thông.
• Công thức tính lãi suy giảm trên cổ phiếu là:

Lãi suy giảm trên cổ phiếu = Lợi nhuận sau thuế điều chỉnh / Số cổ phiếu bình quân trọng số điều chỉnh

• Việc tính toán này giúp phản ánh một cách chính xác hơn tác động của việc chuyển đổi các công cụ tài chính có thể chuyển đổi thành cổ phiếu phổ thông đối với lãi trên cổ phiếu của doanh nghiệp.

>>>> Xem thêm Hướng dẫn thực hiện chuẩn mực kế toán số 07 tại đây bạn nhé!

4. Lợi ích khi áp dụng chuẩn mực kế toán số 30

Việc áp dụng VAS 30 mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp, bao gồm:

• Tăng cường tính minh bạch: Việc trình bày lãi trên cổ phiếu giúp các bên liên quan, bao gồm nhà đầu tư và cổ đông, hiểu rõ hơn về hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp và khả năng sinh lời trên mỗi cổ phiếu.
• Hỗ trợ ra quyết định: Thông tin về lãi trên cổ phiếu cung cấp cơ sở cho các quyết định đầu tư và chiến lược kinh doanh, giúp doanh nghiệp và nhà đầu tư đánh giá chính xác hơn về giá trị và tiềm năng của doanh nghiệp.
• Tuân thủ pháp lý: Việc tuân thủ VAS 30 đảm bảo doanh nghiệp đáp ứng các yêu cầu về báo cáo tài chính, giảm thiểu rủi ro pháp lý và tăng cường uy tín trên thị trường.

5. Lưu ý khi áp dụng chuẩn mực kế toán số 30

Khi áp dụng Chuẩn mực kế toán Việt Nam số 30, doanh nghiệp cần lưu ý:

• Xác định chính xác lợi nhuận phân bổ: Cần đảm bảo việc phân bổ lợi nhuận cho cổ đông sở hữu cổ phiếu phổ thông được thực hiện chính xác, phản ánh đúng lợi ích của các cổ đông này.
• Theo dõi và cập nhật thông tin về các công cụ tài chính: Doanh nghiệp cần theo dõi chặt chẽ các công cụ tài chính có thể chuyển đổi thành cổ phiếu phổ thông để tính toán chính xác lãi suy giảm trên cổ phiếu.
• Trình bày thông tin rõ ràng trong báo cáo tài chính: Cần trình bày thông tin về lãi trên cổ phiếu một cách rõ ràng và chi tiết trong báo cáo tài chính, bao gồm cả lãi cơ bản và lãi suy giảm, để người sử dụng báo cáo dễ dàng hiểu và đánh giá.

>>>> Tìm hiểu Hướng dẫn thực hiện chuẩn mực kế toán số 22 chi tiết để biết thêm thông tin.

6. Câu hỏi thường gặp

Nếu công ty liên kết không báo cáo tài chính đúng hạn, công ty mẹ có thể trì hoãn việc ghi nhận lợi nhuận không?

Có. Nếu công ty liên kết không cung cấp báo cáo tài chính kịp thời, công ty mẹ có thể trì hoãn việc ghi nhận lãi/lỗ từ công ty liên kết cho đến khi có thông tin tài chính đầy đủ.

Công ty mẹ phải đánh giá lại khoản đầu tư vào công ty liên kết hàng năm không?

Có. Công ty mẹ phải đánh giá lại khoản đầu tư vào công ty liên kết hàng năm để điều chỉnh giá trị đầu tư trong báo cáo tài chính hợp nhất, dựa trên kết quả hoạt động của công ty liên kết.

Công ty mẹ phải công bố thông tin về các khoản đầu tư vào công ty liên kết trong báo cáo tài chính không?

Có. Công ty mẹ cần phải công bố thông tin chi tiết về các khoản đầu tư vào công ty liên kết, bao gồm tỷ lệ sở hữu, lãi/lỗ từ công ty liên kết, và ảnh hưởng của khoản đầu tư đối với tình hình tài chính của công ty mẹ.

Chuẩn mực kế toán số 30 giúp các doanh nghiệp đảm bảo việc ghi nhận, xử lý các khoản đầu tư vào công ty liên kết một cách chính xác và minh bạch. Việc áp dụng đúng chuẩn mực này không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ quy định pháp lý mà còn nâng cao chất lượng báo cáo tài chính, hỗ trợ các quyết định đầu tư và quản lý tài chính hiệu quả. Kế toán Kiểm toán Thuế ACC mong rằng bài viết “Hướng dẫn thực hiện chuẩn mực kế toán số 30” đã cung cấp đến bạn thông tin hữu ích nhé!