Hướng dẫn thực hiện chuẩn mực kế toán 17

Chuẩn mực kế toán số 17 quy định về thuê tài sản, bao gồm các quy định và hướng dẫn liên quan đến việc ghi nhận, đo lường và trình bày hợp đồng thuê tài sản trong báo cáo tài chính. Bài viết này Kế toán Kiểm toán Thuế ACC sẽ hướng dẫn chi tiết cách thực hiện chuẩn mực kế toán số 17, giúp doanh nghiệp áp dụng đúng quy định và tối ưu hóa quá trình quản lý hợp đồng thuê.

1. Giới thiệu về Chuẩn mực Kế toán số 17 

Chuẩn mực Kế toán số 17  là chuẩn mực kế toán quy định về cách ghi nhận, đo lường và trình bày các giao dịch liên quan đến thuế thu nhập doanh nghiệp trong báo cáo tài chính. Mục tiêu của chuẩn mực này là đảm bảo rằng các khoản thuế thu nhập hiện hành và thuế thu nhập hoãn lại được ghi nhận một cách nhất quán và chính xác, phản ánh đúng nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp trong từng kỳ kế toán.

Chuẩn mực kế toán số 17 sẽ giúp doanh nghiệp xác định rõ ràng nghĩa vụ thuế thu nhập dựa trên kết quả kinh doanh của kỳ kế toán hiện tại, đồng thời cung cấp hướng dẫn về cách xử lý các khoản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh từ sự khác biệt giữa kế toán tài chính và kế toán thuế.

2. Quy định chung chuẩn mực kế toán số 17

Mục đích của chuẩn mực này là quy định và hướng dẫn các nguyên tắc, phương pháp kế toán thuế thu nhập doanh nghiệp. Kế toán thuế thu nhập doanh nghiệp là kế toán những nghiệp vụ do ảnh hưởng của thuế thu nhập doanh nghiệp trong năm hiện hành và trong tương lai của:

a)Việc thu hồi hoặc thanh toán trong tương lai giá trị ghi sổ của các khoản mục tài sản hoặc nợ phải trả đã được ghi nhận trong Bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp;

b)Các giao dịch và sự kiện khác trong năm hiện tại đã được ghi nhận trong báo cáo kết quả kinh doanh.

         Về nguyên tắc, khi ghi nhận một tài sản hay nợ phải trả trong báo cáo tài chính thì doanh nghiệp phải dự tính khoản thu hồi hay thanh toán giá trị ghi sổ của tài sản hay khoản nợ phải trả đó. Khoản thu hồi hay thanh toán dự tính thường làm cho số thuế thu nhập doanh nghiệp phải trả trong tương lai lớn hơn hoặc nhỏ hơn so với số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp trong năm hiện hành mặc dù khoản thu hồi hoặc thanh toán này không có ảnh hưởng đến tổng số thuế thu nhập doanh nghiệp. Chuẩn mực này yêu cầu doanh nghiệp phải ghi nhận khoản thuế thu nhập hoãn lại phải trả hoặc tài sản thuế thu nhập hoãn lại, ngoại trừ một số trường hợp nhất định.

         Chuẩn mực này yêu cầu doanh nghiệp phải kế toán các nghiệp vụ kinh tế phát sinh do ảnh hưởng về thuế thu nhập doanh nghiệp của các giao dịch và các sự kiện theo cùng phương pháp hạch toán cho chính các giao dịch và các sự kiện đó. Nếu các giao dịch và các sự kiện được ghi nhận trong Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh thì tất cả các nghiệp vụ phát sinh do ảnh hưởng của thuế thu nhập doanh nghiệp có liên quan cũng được ghi nhận vào Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Nếu các giao dịch và các sự kiện được ghi nhận trực tiếp vào vốn chủ sở hữu thì tất cả các nghiệp vụ phát sinh do ảnh hưởng thuế thu nhập doanh nghiệp có liên quan cũng được ghi nhận trực tiếp vào vốn chủ sở hữu.

         Chuẩn mực này còn đề cập đến việc ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh từ các khoản lỗ tính thuế chưa sử dụng hoặc từ các ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp chưa sử dụng; việc trình bày thuế thu nhập doanh nghiệp trong báo cáo tài chính và việc giải trình các thông tin liên quan tới thuế thu nhập doanh nghiệp.

Chuẩn mực này áp dụng để kế toán thuế thu nhập doanh nghiệp

         Thuế thu nhập doanh nghiệp bao gồm toàn bộ số thuế thu nhập tính trên thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp, kể cả các khoản thu nhập nhận được từ hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hoá, dịch vụ tại nước ngoài mà Việt Nam chưa ký Hiệp định về tránh đánh thuế hai lần. Thuế thu nhập doanh nghiệp bao gồm cả các loại thuế liên quan khác được khấu trừ tại nguồn đối với các tổ chức, cá nhân nước ngoài hoạt động tại Việt Nam không có cơ sở thường trú tại Việt Nam được thanh toán bởi công ty liên doanh, liên kết hay công ty con tính trên khoản phân phối cổ tức, lợi nhuận (nếu có); hoặc thanh toán dịch vụ cung cấp cho đối tác cung cấp dịch vụ nước ngoài theo quy định của Luật thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành.

Các thuật ngữ trong chuẩn mực này được hiểu như sau:

  Lợi nhuận kế toán: Là lợi nhuận hoặc lỗ của một kỳ, trước khi trừ thuế thu nhập doanh nghiệp, được xác định theo quy định của chuẩn mực kế toán và chế độ kế toán.

Thu nhập chịu thuế: Là thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp của một kỳ, được xác định theo qui định của Luật thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành và là cơ sở để tính thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp (hoặc thu hồi được).

Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp (hoặc thu nhập thuế thu nhập doanh nghiệp): Là tổng chi phí thuế thu nhập hiện hành và chi phí thuế thu nhập hoãn lại (hoặc thu nhập thuế thu nhập hiện hành và thu nhập thuế thu nhập hoãn lại) khi xác định lợi nhuận hoặc lỗ của một kỳ.

 Thuế thu nhập hiện hành: Là số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp (hoặc thu hồi được) tính trên thu nhập chịu thuế và thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp của năm hiện hành.

Thuế thu nhập hoãn lại phải trả: Là thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ phải nộp trong tương lai tính trên các khoản chênh lệch tạm thời chịu thuế thu nhập doanh nghiệp trong năm hiện  hành.

Tài sản thuế thu nhập hoãn lại: Là thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ được hoàn lại trong tương lai tính trên các khoản:

a)Chênh lệch tạm thời được khấu trừ;

b)Giá trị được khấu trừ chuyển sang các năm sau của các khoản lỗ tính thuế chưa sử dụng; và

c)Giá trị được khấu trừ chuyển sang các năm sau của các khoản ưu đãi thuế chưa sử dụng.

Chênh lệch tạm thời: Là khoản chênh lệch giữa giá trị ghi sổ của các khoản mục tài sản hay nợ phải trả trong Bảng Cân đối kế toán và cơ sở tính thuế thu nhập của các khoản mục này. Chênh lệch tạm thời có thể là:

a)Chênh lệch tạm thời phải chịu thuế thu nhập doanh nghiệp: Là các khoản chênh lệch tạm thời làm phát sinh thu nhập chịu thuế khi xác định thu  nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp trong tương lai khi mà giá trị ghi sổ của các khoản mục tài sản hoặc nợ phải trả liên quan được thu hồi hay được thanh toán; hoặc

b)Chênh lệch tạm thời được khấu trừ: Là các khoản chênh lệch tạm thời làm phát sinh các khoản được khấu trừ khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp trong tương lai khi mà giá trị ghi sổ của các khoản mục tài sản hoặc nợ phải trả liên quan được thu hồi hay được thanh toán.

Cơ sở tính thuế thu nhập của một tài sản hay nợ phải trả: Là giá trị tính cho tài sản hoặc nợ phải trả cho mục đích xác định thuế thu nhập doanh nghiệp.

    Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp bao gồm chi phí thuế thu nhập hiện hành và chi phí thuế thu nhập hoãn lại. Thu nhập thuế thu nhập doanh nghiệp bao gồm thu nhập thuế thu nhập hiện hành và thu nhập thuế thu nhập hoãn lại.

3. Phạm vi áp dụng của Chuẩn mực kế toán số 17

Chuẩn mực Kế toán số 17 được áp dụng cho tất cả các doanh nghiệp có nghĩa vụ nộp thuế thu nhập doanh nghiệp, bất kể quy mô hay lĩnh vực hoạt động. Chuẩn mực này yêu cầu doanh nghiệp phải ghi nhận và trình bày thuế thu nhập một cách hợp lý, bao gồm:

• Thuế thu nhập hiện hành: Là khoản thuế doanh nghiệp phải nộp dựa trên thu nhập chịu thuế của kỳ kế toán hiện tại, theo quy định của luật thuế tại từng quốc gia.
• Thuế thu nhập hoãn lại: Phát sinh do sự khác biệt tạm thời giữa lợi nhuận kế toán và thu nhập chịu thuế, dẫn đến các khoản thuế phải nộp hoặc được hoàn lại trong tương lai.

IAS 17 áp dụng cho tất cả các loại hình doanh nghiệp, từ các công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn đến các tổ chức phi lợi nhuận có nghĩa vụ nộp thuế thu nhập.

>>>> Tìm hiểu Thực hiện chuẩn mực kế toán số 3: Tài sản cố định hữu tại đây.

4. Hướng dẫn thực hiện Chuẩn mực Kế toán số 17

4.1. Xác định lợi nhuận kế toán và thu nhập chịu thuế

Doanh nghiệp cần phân biệt rõ giữa lợi nhuận kế toán và thu nhập chịu thuế để đảm bảo việc ghi nhận thuế thu nhập đúng theo quy định:

• Lợi nhuận kế toán: Là lợi nhuận hoặc lỗ trước thuế, được xác định dựa trên các chuẩn mực kế toán và chính sách tài chính của doanh nghiệp.
• Thu nhập chịu thuế: Là thu nhập được tính toán theo quy định của luật thuế thu nhập doanh nghiệp, có thể khác với lợi nhuận kế toán do các khoản điều chỉnh theo chính sách thuế.

Sự khác biệt giữa lợi nhuận kế toán và thu nhập chịu thuế dẫn đến các khoản thuế thu nhập hoãn lại mà doanh nghiệp cần ghi nhận chính xác.

4.2. Ghi nhận thuế thu nhập hiện hành

Thuế thu nhập hiện hành là khoản thuế doanh nghiệp phải nộp trong kỳ kế toán hiện tại dựa trên thu nhập chịu thuế. Doanh nghiệp cần:

• Xác định thu nhập chịu thuế theo quy định của luật thuế.
• Tính toán số thuế phải nộp dựa trên thuế suất áp dụng.
• Ghi nhận vào báo cáo tài chính dưới dạng chi phí thuế thu nhập.

Khoản thuế này thường được trình bày dưới dạng nợ phải trả thuế thu nhập trên bảng cân đối kế toán và là chi phí thuế thu nhập trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh.

4.3. Ghi nhận thuế thu nhập hoãn lại

Thuế thu nhập hoãn lại xuất hiện do sự khác biệt tạm thời giữa giá trị ghi sổ của tài sản, nợ phải trả và cơ sở tính thuế của chúng. Việc ghi nhận thuế thu nhập hoãn lại bao gồm:

• Tài sản thuế thu nhập hoãn lại: Được ghi nhận khi doanh nghiệp có khả năng cao sẽ có thu nhập chịu thuế trong tương lai để bù đắp khoản chênh lệch tạm thời có thể khấu trừ.
• Nợ thuế thu nhập hoãn lại: Được ghi nhận khi có các chênh lệch tạm thời phải chịu thuế trong tương lai, nghĩa là doanh nghiệp sẽ phải trả thuế thu nhập nhiều hơn trong các kỳ kế toán sau.

Việc hạch toán thuế thu nhập hoãn lại giúp phản ánh chính xác hơn nghĩa vụ thuế dài hạn của doanh nghiệp.

4.4. Trình bày và thuyết minh trong báo cáo tài chính

Doanh nghiệp cần công bố đầy đủ các thông tin liên quan đến thuế thu nhập, bao gồm:

• Chi phí thuế thu nhập hiện hành và hoãn lại trong kỳ.
• Các khoản chênh lệch tạm thời giữa lợi nhuận kế toán và thu nhập chịu thuế.
• Cơ sở tính thuế của tài sản và nợ phải trả, giúp giải thích lý do phát sinh thuế thu nhập hoãn lại.
• Các khoản lỗ thuế chưa sử dụng và lợi ích thuế chưa được ghi nhận.

Việc thuyết minh chi tiết giúp người sử dụng báo cáo tài chính hiểu rõ hơn về tình hình thuế của doanh nghiệp và các ảnh hưởng tiềm tàng đến tình hình tài chính trong tương lai.

5. Những lưu ý và thách thức khi áp dụng Chuẩn mực kế toán số 17

Việc áp dụng chuẩn mực kế toán này yêu cầu doanh nghiệp phải hiểu rõ các quy định kế toán và thuế hiện hành. Một số thách thức thường gặp bao gồm:

• Xác định chênh lệch tạm thời: Doanh nghiệp cần xác định chính xác các khoản chênh lệch tạm thời giữa giá trị ghi sổ và cơ sở tính thuế để tính toán thuế thu nhập hoãn lại.
• Đánh giá khả năng thu hồi tài sản thuế thu nhập hoãn lại: Nếu không có đủ lợi nhuận chịu thuế trong tương lai, doanh nghiệp có thể không thu hồi được tài sản thuế hoãn lại đã ghi nhận.
• Cập nhật thay đổi trong luật thuế: Các quy định thuế thường xuyên thay đổi, đòi hỏi doanh nghiệp phải cập nhật kịp thời để đảm bảo tuân thủ.
• Thuyết minh minh bạch: Báo cáo tài chính cần công bố rõ ràng các khoản thuế thu nhập hiện hành và hoãn lại để đảm bảo tính minh bạch và giúp người sử dụng báo cáo tài chính hiểu rõ tác động của thuế đến doanh nghiệp.

Để hạn chế các rủi ro khi áp dụng chuẩn mực, doanh nghiệp nên:

• Đào tạo đội ngũ kế toán nhằm nâng cao hiểu biết về chuẩn mực kế toán và thuế.
• Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ để theo dõi, cập nhật thông tin thuế và kiểm tra tính chính xác của các khoản ghi nhận thuế.
• Tích cực cập nhật chính sách thuế và kế toán để đảm bảo các quy định mới nhất được áp dụng kịp thời.

>>>>> Xem thêm Nguyên tắc phù hợp trong kế toán là gì? Các nội dung cần bạn bên biết cùng ACC Bình Dương bạn nhé!

6. Câu hỏi thường gặp

Hợp đồng thuê tài sản có thể có những điều khoản nào liên quan đến việc gia hạn?

Hợp đồng thuê tài sản có thể có các điều khoản về gia hạn hợp đồng, trong đó bên thuê có quyền gia hạn thêm thời gian thuê hoặc bên cho thuê có quyền yêu cầu gia hạn hợp đồng.

Các bên tham gia hợp đồng thuê tài sản phải cung cấp thông tin gì trong báo cáo tài chính?

Cả bên cho thuê và bên thuê phải cung cấp thông tin về thời gian thuê, giá trị hợp đồng, phương thức thanh toán, và các điều kiện khác liên quan đến hợp đồng thuê trong các ghi chú trên báo cáo tài chính.

Hợp đồng thuê hoạt động có cần ghi nhận tài sản và nợ phải trả không?

Không. Hợp đồng thuê hoạt động không yêu cầu bên thuê ghi nhận tài sản và nợ phải trả. Thay vào đó, chi phí thuê được ghi nhận là chi phí trong kỳ trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh.

Việc áp dụng chuẩn mực kế toán số 17 một cách chính xác sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao tính minh bạch trong báo cáo tài chính, đồng thời tối ưu hóa việc quản lý tài sản và nợ phải trả liên quan đến hợp đồng thuê. Tuân thủ đúng các quy định của chuẩn mực này không chỉ đảm bảo sự tuân thủ pháp lý mà còn góp phần nâng cao độ tin cậy và uy tín của doanh nghiệp. Vậy nên Kế toán Kiểm toán Thuế ACC hy vọng hướng dẫn này sẽ giúp bạn thực hiện chuẩn mực kế toán số 17 một cách hiệu quả và chính xác.