Cách hạch toán đánh giá lại tài sản cố định chi tiết

Hạch toán đánh giá lại tài sản cố định là một trong những quy trình quan trọng trong kế toán giúp xác định giá trị thực tế của tài sản, từ đó đưa ra các quyết định kinh doanh phù hợp. Kế toán Kiểm toán Thuế ACC cung cấp dịch vụ tư vấn và hỗ trợ hạch toán đánh giá lại tài sản cố định một cách chính xác và hiệu quả cho doanh nghiệp. Việc này giúp doanh nghiệp đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ các quy định pháp lý.

1. Các trường hợp cần đánh giá lại tài sản cố định

Đánh giá lại tài sản cố định (TSCĐ) là một hoạt động quan trọng trong công tác quản lý tài chính của doanh nghiệp. Việc đánh giá lại giúp doanh nghiệp xác định chính xác giá trị tài sản, đồng thời đảm bảo tính minh bạch và chính xác trong các báo cáo tài chính. Đặc biệt, trong một số trường hợp nhất định, doanh nghiệp có nghĩa vụ phải thực hiện đánh giá lại tài sản cố định để tuân thủ các quy định pháp lý hoặc các yêu cầu từ cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình quản lý tài sản mà còn góp phần nâng cao tính chính xác trong công tác kế toán. Đánh giá lại tài sản cố định (TSCĐ) là một quy trình quan trọng và có thể thực hiện trong các trường hợp sau:

• Chỉ đạo của cơ quan nhà nước có thẩm quyền: Khi có yêu cầu từ các cơ quan chức năng, doanh nghiệp phải thực hiện đánh giá lại tài sản cố định theo quy định.
• Thay đổi cơ cấu tổ chức, sở hữu, hoặc hình thức kinh doanh: Các trường hợp như chia tách, sáp nhập, hợp nhất, cổ phần hóa, hoặc khi thực hiện các giao dịch như bán, cho thuê, hay thay đổi loại hình công ty.
• Tài sản sử dụng cho mục đích đầu tư ngoài doanh nghiệp: Khi tài sản cố định được đem ra ngoài doanh nghiệp để đầu tư hoặc cho thuê, việc đánh giá lại sẽ giúp xác định giá trị thực tế của tài sản.
• Nâng cấp hoặc mở rộng tài sản cố định: Khi doanh nghiệp có nhu cầu nâng cấp hoặc mở rộng TSCĐ, việc đánh giá lại sẽ giúp điều chỉnh giá trị phù hợp.
• Tháo dỡ bộ phận tài sản cố định: Trong trường hợp tháo dỡ hoặc chuyển nhượng một phần hoặc toàn bộ bộ phận của TSCĐ, công tác đánh giá lại sẽ giúp xác định giá trị tài sản còn lại sau khi thay đổi.

Việc đánh giá lại tài sản cố định có thể thực hiện trong nhiều tình huống khác nhau, chẳng hạn như khi có chỉ đạo từ cơ quan nhà nước, khi doanh nghiệp thay đổi cơ cấu tổ chức hay khi có sự thay đổi về hình thức kinh doanh. Các trường hợp này yêu cầu doanh nghiệp phải xác định lại giá trị của các tài sản để đảm bảo mọi giao dịch và quyết định liên quan đến tài sản là hợp lý và phù hợp với thực tế.

>> Xem thêm bài viết sau để biết thêm chi tiết: Cách hạch toán thuế GTGT của tài sản cố định chi tiết nhất

2. Thủ tục và hồ sơ khi thực hiện đánh giá lại tài sản cố định

Khi tiến hành đánh giá lại tài sản cố định, doanh nghiệp cần thực hiện một số thủ tục và chuẩn bị đầy đủ hồ sơ cần thiết. Đây là một quy trình phức tạp và yêu cầu doanh nghiệp phải tuân thủ đúng quy định của pháp luật, đồng thời đảm bảo tính chính xác trong từng bước thực hiện. Việc đánh giá lại tài sản cố định không chỉ giúp xác định lại giá trị tài sản mà còn ảnh hưởng đến báo cáo tài chính của doanh nghiệp, từ đó tác động đến quyết định đầu tư, thuế và các vấn đề tài chính khác.

Theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền, giám đốc doanh nghiệp sẽ thành lập hội đồng kiểm kê tài sản để tiến hành đánh giá lại tài sản cố định.

Khi có sự thay đổi về nguyên giá của tài sản cố định, doanh nghiệp cần lập biên bản ghi lại căn cứ thay đổi và xác định lại các chỉ tiêu như nguyên giá, giá trị còn lại trên sổ kế toán và sổ khấu hao lũy kế. Doanh nghiệp cần cập nhật các thông tin này và thực hiện hạch toán tài chính theo quy định hiện hành.

3. Cách hạch toán đánh giá lại tài sản cố định chi tiết

Khi tài sản cố định không còn phục vụ hiệu quả cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp hoặc đã hết giá trị sử dụng, doanh nghiệp sẽ thực hiện thanh lý hoặc nhượng bán tài sản đó. Đây là một quy trình quan trọng, yêu cầu doanh nghiệp phải tuân thủ các thủ tục và hồ sơ quy định để đảm bảo tính hợp pháp và đúng đắn trong việc hạch toán và xử lý tài sản cố định.

Hồ sơ thanh lý, nhượng bán tài sản cố định

Quá trình thanh lý hoặc nhượng bán tài sản cố định bắt đầu bằng quyết định chính thức của doanh nghiệp. Sau khi quyết định được đưa ra, doanh nghiệp cần thành lập hội đồng chuyên trách để tổ chức và thực hiện quy trình thanh lý hoặc nhượng bán theo đúng trình tự. Hội đồng này có trách nhiệm lập biên bản thanh lý hoặc nhượng bán tài sản theo mẫu biểu được quy định, đảm bảo mọi thông tin được ghi nhận đầy đủ và chính xác.

Bút toán hạch toán thanh lý tài sản cố định

Dựa trên các chứng từ liên quan như biên bản thanh lý, hóa đơn và các chứng từ khác, kế toán sẽ thực hiện hạch toán thanh lý hoặc nhượng bán tài sản cố định. Quy trình hạch toán bao gồm các bước sau:

• Bút toán 1: Ghi nhận doanh thu từ việc thanh lý, nhượng bán tài sản cố định
  • Nợ TK 131: Phải thu khách hàng.
  • Có TK 711: Thu nhập từ thanh lý, nhượng bán tài sản.
  • Có TK 3331: Thuế GTGT phải nộp.
• Bút toán 2: Ghi giảm giá trị tài sản cố định được thanh lý, nhượng bán
  • Nợ TK 214: Khấu hao lũy kế.
  • Nợ TK 811: Giá trị còn lại của tài sản (nguyên giá trừ khấu hao lũy kế).
  • Có TK 211: Nguyên giá tài sản cố định.
• Bút toán 3: Ghi nhận chi phí liên quan đến việc thanh lý, nhượng bán tài sản cố định
  • Nợ TK 811: Chi phí khác liên quan.
  • Nợ TK 1331: Thuế GTGT được khấu trừ.
  • Có TK 111, 112, 331, 334, 338: Số tiền thanh toán.

Quá trình hạch toán này giúp đảm bảo rằng việc thanh lý hoặc nhượng bán tài sản cố định được ghi nhận đầy đủ và chính xác trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp, đồng thời tuân thủ các quy định về thuế và kế toán.

Cách hạch toán đánh giá lại tài sản cố định

Khi tài sản cố định được đánh giá lại với giá trị cao hơn trước đó, việc hạch toán sẽ thực hiện theo các bước sau:

• Nợ tài khoản 211, 213, 217: Nguyên giá tài sản cố định (phần nguyên giá tăng thêm).
• Có tài khoản 214: Hao mòn tài sản cố định (phần hao mòn điều chỉnh tăng).
• Có tài khoản 412: Chênh lệch đánh giá lại tài sản cố định (giá trị còn lại tăng).

Ngược lại, nếu tài sản cố định được đánh giá lại có giá trị thấp hơn trước, hạch toán thực hiện như sau:

• Nợ tài khoản 214: Hao mòn tài sản cố định (phần hao mòn điều chỉnh giảm).
• Nợ tài khoản 412: Chênh lệch đánh giá lại tài sản cố định (giá trị còn lại giảm).
• Có tài khoản 211, 213, 217: Nguyên giá tài sản cố định (phần nguyên giá giảm).

Cuối năm tài chính, việc xử lý chênh lệch đánh giá lại sẽ phụ thuộc vào quyết định của cơ quan có thẩm quyền:

• Nếu tài khoản 412 có số dư bên có và doanh nghiệp quyết định bổ sung vốn đầu tư của chủ sở hữu, thực hiện hạch toán:
  • Nợ tài khoản 412: Chênh lệch đánh giá lại tài sản cố định.
  • Có tài khoản 411: Vốn đầu tư của chủ sở hữu.
• Nếu tài khoản 412 có số dư bên nợ và doanh nghiệp quyết định giảm vốn đầu tư của chủ sở hữu, thực hiện hạch toán:
  • Nợ tài khoản 411: Vốn đầu tư của chủ sở hữu.
  • Có tài khoản 412: Chênh lệch đánh giá lại tài sản cố định.

Hồ sơ đánh giá lại tài sản cố định bao gồm các biên bản ghi nhận căn cứ thay đổi giá trị tài sản và các chỉ tiêu liên quan như nguyên giá, giá trị còn lại và thời gian sử dụng của tài sản. Hạch toán đánh giá lại tài sản cần phải thực hiện đúng quy trình, đặc biệt là khi giá trị tài sản thay đổi so với giá trị ghi nhận trước đó. Doanh nghiệp phải ghi nhận các khoản chênh lệch vào các tài khoản kế toán tương ứng, đảm bảo rằng các số liệu tài chính là chính xác và phù hợp với các chuẩn mực kế toán hiện hành.

>> Đọc thêm bài viết sau do Kế toán Kiểm toán Thuế ACC cung cấp: Mẫu thẻ tài sản cố định theo thông tư 200

4. Có cần phải thuê tổ chức thẩm định giá khi đánh giá lại tài sản cố định không?

Việc thuê tổ chức thẩm định giá chuyên nghiệp là một yêu cầu bắt buộc trong một số trường hợp đánh giá lại tài sản cố định, nhất là khi tài sản có giá trị lớn hoặc có sự thay đổi mạnh mẽ về giá trị so với sổ sách kế toán. Điều này không chỉ giúp đảm bảo tính chính xác của việc đánh giá lại tài sản mà còn giúp doanh nghiệp tránh được các rủi ro pháp lý và thuế liên quan đến việc khai báo tài sản không đúng giá trị thực tế. Theo Thông tư 45/2013/TT-BTC ngày 24/05/2013, có một số trường hợp bắt buộc doanh nghiệp phải thuê tổ chức thẩm định giá chuyên nghiệp để đánh giá lại tài sản cố định:

• Cấp hoặc chuyển giao tài sản: Nếu tài sản cố định được cấp hoặc chuyển giao mà không sử dụng giá trị còn lại trên sổ kế toán của đơn vị cấp hay chuyển giao, mà thực hiện đánh giá lại, thì việc đánh giá phải do tổ chức định giá chuyên nghiệp thực hiện.
• Tài sản đã khấu hao hết giá trị: Trong các trường hợp như chia, tách, sáp nhập, hoặc góp vốn, các tài sản cố định đã khấu hao hết giá trị phải được định giá lại bởi tổ chức chuyên nghiệp. Giá trị tài sản sau đánh giá không được thấp hơn 20% so với nguyên giá và thời gian trích khấu hao là từ 3 đến 5 năm. Doanh nghiệp cần thông báo cho cơ quan thuế trước khi thực hiện.
• Tài sản tài trợ, biếu tặng, hoặc phát hiện thừa: Nguyên giá tài sản cố định hữu hình được tài trợ, biếu tặng hoặc phát hiện thừa phải dựa trên giá trị được đánh giá thực tế bởi Hội đồng giao nhận hoặc tổ chức định giá chuyên nghiệp.

Mặc dù các trường hợp trên yêu cầu phải thuê tổ chức thẩm định giá chuyên nghiệp, doanh nghiệp cũng có thể tự thực hiện đánh giá lại tài sản cố định. Tuy nhiên, nếu không tuân thủ quy định, doanh nghiệp có thể gặp phải các rủi ro như:

• Khai báo không chính xác về giá trị tài sản: Nếu cơ quan thuế phát hiện doanh nghiệp khai báo không đầy đủ hoặc không chính xác, doanh nghiệp có thể bị yêu cầu định giá lại hoặc bị xử phạt.
• Xử phạt hành vi định giá không đúng giá trị thực tế: Các hành vi định giá tài sản không đúng giá trị thực tế có thể bị xử phạt với mức từ 30 triệu đến 50 triệu đồng.

Theo các quy định hiện hành, doanh nghiệp bắt buộc phải thuê tổ chức thẩm định giá khi tài sản được cấp, chuyển giao mà không sử dụng giá trị còn lại trên sổ kế toán của đơn vị cấp hay chuyển giao. Các trường hợp khác như tài sản đã khấu hao hết giá trị và được sử dụng để góp vốn hoặc điều chuyển trong các giao dịch chia tách, sáp nhập cũng yêu cầu phải có sự tham gia của tổ chức thẩm định giá. Việc thuê tổ chức thẩm định giá giúp đảm bảo rằng giá trị tài sản được đánh giá chính xác, đồng thời đáp ứng các yêu cầu pháp lý và thuế, tránh rủi ro cho doanh nghiệp khi bị cơ quan chức năng kiểm tra.

5. Các quy định về thuế đối với đánh giá lại tài sản cố định

Đánh giá lại tài sản cố định không chỉ là một quá trình cần thiết để xác định giá trị tài sản, mà còn có những ảnh hưởng trực tiếp đến các nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp. Theo quy định tại Khoản 14, Điều 7 của Thông tư số 78/2014/TT-BTC ngày 18/06/2014, được sửa đổi và bổ sung bởi Điều 2 Thông tư 151/2014/TT-BTC ngày 15/11/2014, việc đánh giá lại tài sản cố định có thể tạo ra các khoản chênh lệch thuế cần phải xử lý một cách hợp lý.

Khi doanh nghiệp thực hiện đánh giá lại tài sản cố định (TSCĐ) phục vụ cho mục đích góp vốn hoặc điều chuyển tài sản trong các trường hợp tổ chức lại doanh nghiệp, phần chênh lệch giữa giá trị tài sản đánh giá lại và giá trị còn lại trên sổ kế toán sẽ được tính vào thu nhập khác hoặc giảm thu nhập khác, tùy thuộc vào tình huống cụ thể. Đặc biệt, đối với các tài sản cố định vô hình, chẳng hạn như quyền sử dụng đất lâu dài (mà không phải trích khấu hao), phần chênh lệch tăng sẽ được tính dần vào thu nhập khác trong thời gian tối đa không quá 10 năm kể từ thời điểm góp vốn.

Bên cạnh đó, khi doanh nghiệp nhận tài sản cố định góp vốn hoặc điều chuyển trong các trường hợp như chia, tách, hợp nhất, sáp nhập hoặc chuyển đổi loại hình doanh nghiệp, doanh nghiệp có quyền trích khấu hao tài sản theo giá đánh giá lại, trừ trường hợp quyền sử dụng đất lâu dài không được trích khấu hao. Điều này giúp doanh nghiệp duy trì sự minh bạch và hợp lý trong công tác tính thuế.

6. Các câu hỏi thường gặp

Doanh nghiệp có thể tự thực hiện đánh giá lại tài sản cố định không?

Mặc dù doanh nghiệp có thể tự đánh giá lại tài sản cố định, tuy nhiên, việc này có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro về pháp lý và thuế. Để đảm bảo tính chính xác và tuân thủ quy định, doanh nghiệp nên cân nhắc thuê tổ chức thẩm định giá chuyên nghiệp khi cần thiết.

Các khoản chênh lệch trong đánh giá lại tài sản cố định có ảnh hưởng đến nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp không?

Các khoản chênh lệch khi đánh giá lại tài sản cố định có thể ảnh hưởng đến thuế thu nhập doanh nghiệp. Ví dụ, nếu giá trị tài sản đánh giá lại cao hơn giá trị sổ sách, phần chênh lệch này sẽ được tính vào thu nhập khác, trong khi nếu giá trị tài sản giảm, doanh nghiệp có thể giảm thu nhập khác. Doanh nghiệp cần thực hiện đúng quy định để tránh rủi ro về thuế.

Khi nào doanh nghiệp cần phải thuê tổ chức thẩm định giá để đánh giá lại tài sản cố định?

Doanh nghiệp bắt buộc phải thuê tổ chức thẩm định giá khi tài sản cố định được cấp, chuyển giao hoặc khi tài sản đã khấu hao hết giá trị và được sử dụng để góp vốn trong các trường hợp chia, tách, sáp nhập. Những tài sản này cần được định giá bởi tổ chức thẩm định giá chuyên nghiệp để đảm bảo tính chính xác và tuân thủ pháp lý.

Việc hạch toán đánh giá lại tài sản cố định là bước đi quan trọng giúp doanh nghiệp nâng cao tính minh bạch tài chính và tối ưu hóa việc sử dụng tài sản. Kế toán Kiểm toán Thuế ACC cam kết cung cấp dịch vụ chất lượng, giúp doanh nghiệp thực hiện công tác hạch toán đánh giá lại tài sản cố định một cách chuẩn xác, tuân thủ quy định pháp luật.