Hướng dẫn chuẩn mực kiểm toán số 320

Chuẩn mực kiểm toán số 320 quy định về tính trọng yếu trong kiểm toán, giúp kiểm toán viên xác định và áp dụng mức trọng yếu một cách hợp lý để đảm bảo báo cáo tài chính không chứa sai sót trọng yếu. Việc tuân thủ chuẩn mực kiểm toán số 320 giúp cải thiện độ tin cậy của thông tin tài chính và hỗ trợ quá trình ra quyết định. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về chuẩn mực kiểm toán số 320 và những yêu cầu quan trọng khi áp dụng. Hãy cùng Kế toán Kiểm toán Thuế ACC khám phá chi tiết chuẩn mực này.

1. Phạm vi áp dụng chuẩn mực kiểm toán số 320

Chuẩn mực này quy định và hướng dẫn trách nhiệm của kiểm toán viên cũng như doanh nghiệp kiểm toán trong việc áp dụng khái niệm “mức trọng yếu” khi lập kế hoạch và tiến hành kiểm toán báo cáo tài chính. Đồng thời, Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 450 cung cấp hướng dẫn về cách xác định mức trọng yếu nhằm đánh giá tác động của các sai sót phát hiện trong quá trình kiểm toán, cũng như ảnh hưởng của những sai sót chưa được điều chỉnh (nếu có) đối với báo cáo tài chính.

2. Mức trọng yếu trong kiểm toán 

Các quy định và hướng dẫn về mức trọng yếu trong việc lập và trình bày báo cáo tài chính đã được đề cập trong các khuôn khổ kế toán. Dù cách diễn đạt có thể khác nhau, nhưng về cơ bản, mức trọng yếu được hiểu theo ba khía cạnh chính:

• Sai sót, bao gồm cả việc bỏ sót, được coi là trọng yếu nếu chúng có thể ảnh hưởng đáng kể đến quyết định kinh tế của người sử dụng báo cáo tài chính, dù xét riêng lẻ hay tổng hợp.
• Đánh giá mức trọng yếu phụ thuộc vào từng tình huống cụ thể và chịu tác động bởi cả quy mô lẫn bản chất của sai sót.
• Việc xác định mức trọng yếu phải dựa trên nhu cầu chung của nhóm người sử dụng báo cáo tài chính, chẳng hạn như nhà đầu tư, ngân hàng hay chủ nợ, thay vì chỉ dựa trên một số ít cá nhân có yêu cầu khác biệt.

Trong trường hợp khuôn khổ kế toán đã quy định về mức trọng yếu, kiểm toán viên sẽ căn cứ vào đó để xác định mức trọng yếu phù hợp cho cuộc kiểm toán. Nếu không có quy định cụ thể, các nguyên tắc nêu trên sẽ là cơ sở để kiểm toán viên áp dụng.

Việc xác định mức trọng yếu là một phần của xét đoán chuyên môn và phụ thuộc vào hiểu biết của kiểm toán viên về nhu cầu của người sử dụng báo cáo tài chính. Theo đó, kiểm toán viên có thể giả định rằng người sử dụng báo cáo tài chính có kiến thức hợp lý về tài chính – kế toán, hiểu rằng báo cáo tài chính được lập và kiểm toán dựa trên mức trọng yếu, nhận thức được sự không chắc chắn khi sử dụng các ước tính kế toán, và có khả năng đưa ra quyết định kinh tế dựa trên các thông tin này.

Kiểm toán viên cần áp dụng mức trọng yếu xuyên suốt quá trình kiểm toán, từ lập kế hoạch, thực hiện kiểm toán đến đánh giá ảnh hưởng của các sai sót phát hiện được, kể cả những sai sót chưa điều chỉnh, khi đưa ra ý kiến kiểm toán.

Khi lập kế hoạch, kiểm toán viên cần xét đoán về mức sai sót có thể coi là trọng yếu để làm cơ sở cho:

• Xác định nội dung, thời gian và phạm vi của các thủ tục đánh giá rủi ro.
• Nhận diện và đánh giá các rủi ro có sai sót trọng yếu.
• Lập kế hoạch nội dung, thời gian và phạm vi của các thủ tục kiểm toán tiếp theo.

Mức trọng yếu ban đầu không đồng nghĩa với một ngưỡng cố định mà dưới đó mọi sai sót đều được coi là không trọng yếu. Trong một số tình huống, dù giá trị sai sót nhỏ hơn mức trọng yếu, nhưng do bản chất hoặc hoàn cảnh cụ thể, nó vẫn có thể được đánh giá là trọng yếu. Do đó, kiểm toán viên cần cân nhắc cả quy mô, bản chất của sai sót và bối cảnh xuất hiện sai sót khi đánh giá tác động đến báo cáo tài chính.

Mọi kiểm toán viên và doanh nghiệp kiểm toán phải tuân thủ quy định của chuẩn mực này khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính. Đồng thời, đơn vị được kiểm toán cũng cần có sự hiểu biết nhất định về chuẩn mực này để phối hợp công tác và xử lý các vấn đề liên quan đến xác định mức trọng yếu của thông tin tài chính.

>> Xem thêm bài viết do Kế toán Kiểm toán Thuế ACC cung cấp: Dịch vụ kiểm toán trọn gói, chuyên nghiệp nhanh chóng

3. Hướng dẫn chuẩn mực kiểm toán số 320

Khi thực hiện chuẩn mực này, cần tham khảo Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 200.

Mức trọng yếu và rủi ro kiểm toán (Hướng dẫn tại đoạn 05 Chuẩn mực này)

Mục tiêu chính của kiểm toán viên khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính là:

• Đạt được sự đảm bảo hợp lý rằng báo cáo tài chính, nhìn chung, không có sai sót trọng yếu do gian lận hoặc nhầm lẫn, từ đó đưa ra ý kiến về việc báo cáo tài chính có tuân thủ đúng khuôn khổ về lập và trình bày báo cáo tài chính hay không;
• Lập báo cáo kiểm toán và cung cấp thông tin theo yêu cầu của chuẩn mực kiểm toán, phù hợp với các kết luận của kiểm toán viên (xem đoạn 11 Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 200).

Để đạt được sự đảm bảo hợp lý, kiểm toán viên cần thu thập đầy đủ bằng chứng kiểm toán hợp lệ để giảm rủi ro kiểm toán xuống mức thấp nhất có thể chấp nhận được, theo quy định tại đoạn 17 Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 200. Rủi ro kiểm toán là khả năng kiểm toán viên đưa ra ý kiến không phù hợp khi báo cáo tài chính còn chứa sai sót trọng yếu. Rủi ro kiểm toán gồm có rủi ro sai sót trọng yếu và rủi ro phát hiện (theo quy định tại đoạn 13(c) Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 200). Mức trọng yếu và rủi ro kiểm toán cần được xem xét suốt quá trình kiểm toán, bao gồm:

• Xác định và đánh giá rủi ro có sai sót trọng yếu (xem Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 315);
• Xác định các thủ tục kiểm toán tiếp theo cần thực hiện (xem Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 330);
• Đánh giá tác động của các sai sót chưa được điều chỉnh (nếu có) đối với báo cáo tài chính (xem Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 450) và đưa ra ý kiến kiểm toán (xem Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 700).

Xác định mức trọng yếu và mức trọng yếu thực hiện khi lập kế hoạch kiểm toán

Lưu ý khi kiểm toán các đơn vị trong lĩnh vực công (Hướng dẫn tại đoạn 10 Chuẩn mực này)
Đối với các đơn vị trong lĩnh vực công, báo cáo tài chính chủ yếu được các cơ quan quản lý nhà nước sử dụng. Các cơ quan này có thể dùng báo cáo tài chính để đưa ra các quyết định ngoài các quyết định kinh tế. Vì vậy, việc xác định mức trọng yếu đối với tổng thể báo cáo tài chính và các mức trọng yếu cho nhóm giao dịch, số dư tài khoản, và thông tin thuyết minh trong kiểm toán báo cáo tài chính của các đơn vị trong lĩnh vực công phải tuân thủ các quy định pháp lý và nhu cầu của cơ quan nhà nước và công chúng liên quan đến các chương trình công.

Sử dụng tiêu chí để xác định mức trọng yếu đối với tổng thể báo cáo tài chính (Hướng dẫn tại đoạn 10 Chuẩn mực này)

Việc xác định mức trọng yếu cần có sự xét đoán chuyên môn. Thông thường, kiểm toán viên áp dụng một tỷ lệ phần trăm cho một tiêu chí lựa chọn để xác định mức trọng yếu đối với tổng thể báo cáo tài chính. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn tiêu chí bao gồm:

• Các yếu tố trong báo cáo tài chính (ví dụ tài sản, nợ phải trả, vốn chủ sở hữu, doanh thu, chi phí);
• Các khoản mục quan trọng đối với người sử dụng báo cáo tài chính (ví dụ, lợi nhuận, doanh thu hoặc tài sản ròng);
• Đặc điểm hoạt động và ngành nghề kinh doanh của đơn vị được kiểm toán;
• Cấu trúc sở hữu và cách thức huy động vốn của đơn vị;
• Tính ổn định của tiêu chí đã xác định.

Một số tiêu chí có thể phù hợp với từng trường hợp đơn vị, chẳng hạn như lợi nhuận trước thuế, tổng doanh thu, lợi nhuận gộp, hoặc tổng chi phí. Đối với các đơn vị hoạt động vì mục tiêu lợi nhuận, lợi nhuận trước thuế từ hoạt động kinh doanh thường là tiêu chí sử dụng, nhưng trong trường hợp biến động mạnh, các tiêu chí khác có thể phù hợp hơn.

Dữ liệu tài chính sử dụng để xác định mức trọng yếu thường bao gồm số liệu từ các kỳ trước, kế hoạch hoặc dự đoán cho kỳ hiện tại, điều chỉnh khi có sự thay đổi lớn (ví dụ, hợp nhất doanh nghiệp) và những thay đổi trong ngành nghề. Ví dụ, nếu mức trọng yếu ban đầu được xác định theo tỷ lệ phần trăm trên lợi nhuận trước thuế, nhưng lợi nhuận có sự thay đổi lớn do sự kiện bất thường, kiểm toán viên có thể điều chỉnh mức trọng yếu dựa trên các kết quả ổn định hơn.

Mức trọng yếu phải được xác định cho báo cáo tài chính của kỳ kiểm toán. Nếu báo cáo tài chính không phải cho kỳ 12 tháng, mức trọng yếu phải dựa trên kỳ kế toán đó.

Kiểm toán viên phải sử dụng xét đoán khi xác định tỷ lệ phần trăm áp dụng cho tiêu chí lựa chọn. Mối quan hệ giữa tỷ lệ phần trăm và tiêu chí có thể thay đổi tùy theo loại đơn vị.

Lưu ý khi kiểm toán các đơn vị nhỏ

Đối với các đơn vị có lợi nhuận thấp hoặc các khoản thu nhập chủ yếu từ tiền lương và thu nhập khác, lợi nhuận trước thuế có thể không phải là tiêu chí thích hợp. Trong trường hợp này, kiểm toán viên có thể sử dụng lợi nhuận trước tiền lương và thu nhập khác làm tiêu chí xác định mức trọng yếu.

Lưu ý khi kiểm toán các đơn vị trong lĩnh vực công

Trong lĩnh vực công, chi phí tổng cộng hoặc chi phí thuần có thể là tiêu chí xác định mức trọng yếu đối với từng chương trình. Đối với đơn vị quản lý tài sản công, tài sản có thể là tiêu chí quan trọng.

Mức trọng yếu cho các nhóm giao dịch, số dư tài khoản và thông tin thuyết minh (Hướng dẫn tại đoạn 10 Chuẩn mực này)

Các yếu tố có thể dẫn đến việc xác định mức trọng yếu riêng cho từng nhóm giao dịch, số dư tài khoản hoặc thông tin thuyết minh gồm:

• Pháp luật và quy định có thể ảnh hưởng đến kỳ vọng của người sử dụng báo cáo tài chính về một số khoản mục cụ thể (ví dụ, giao dịch với bên liên quan);
• Các thông tin quan trọng về ngành nghề (ví dụ, chi phí nghiên cứu và phát triển trong ngành dược);
• Các yếu tố mà người sử dụng báo cáo tài chính đặc biệt quan tâm, cần thuyết minh riêng.

Nếu có sự tồn tại của các nhóm giao dịch hoặc thông tin quan trọng như trên, kiểm toán viên có thể cần thu thập thêm thông tin về kỳ vọng của Ban giám đốc.

Mức trọng yếu thực hiện (Hướng dẫn tại đoạn 11 Chuẩn mực này)

Kiểm toán viên cần lập kế hoạch kiểm toán để không chỉ phát hiện sai sót trọng yếu mà còn giảm thiểu tác động của các sai sót không trọng yếu, vì các sai sót không trọng yếu cũng có thể gây ra sai sót tổng thể. Mức trọng yếu thực hiện giúp giảm thiểu khả năng sai sót không được phát hiện và điều chỉnh vượt quá mức trọng yếu tổng thể.

Sửa đổi mức trọng yếu trong quá trình kiểm toán (Hướng dẫn tại đoạn 12 Chuẩn mực này)

Mức trọng yếu có thể cần sửa đổi trong suốt quá trình kiểm toán nếu có các tình huống phát sinh (ví dụ, đơn vị bán bộ phận kinh doanh quan trọng) hoặc nếu có thông tin mới ảnh hưởng đến mức trọng yếu.

> Đọc thêm bài viết sau: Lý thuyết về chuẩn mực kế toán Việt Nam

4. Yêu cầu chuẩn mực kiểm toán số 320

Chuẩn mực kiểm toán số 320 về tính trọng yếu trong lập kế hoạch và thực hiện kiểm toán đóng vai trò quan trọng trong việc xác định phạm vi và phương pháp kiểm toán. Việc hiểu rõ các yêu cầu của chuẩn mực này giúp kiểm toán viên đưa ra đánh giá chính xác, đảm bảo báo cáo tài chính phản ánh trung thực và hợp lý tình hình tài chính của doanh nghiệp

Xác định mức trọng yếu và mức trọng yếu thực hiện khi lập kế hoạch kiểm toán

Khi xây dựng chiến lược kiểm toán tổng thể, kiểm toán viên cần xác định mức trọng yếu đối với toàn bộ báo cáo tài chính. Trong một số trường hợp cụ thể, nếu có những nhóm giao dịch, số dư tài khoản hoặc thông tin thuyết minh mà mức sai sót có thể thấp hơn nhưng vẫn có khả năng ảnh hưởng đến quyết định của người sử dụng báo cáo tài chính, kiểm toán viên cần xác định mức trọng yếu riêng cho từng nhóm này.

Ngoài ra, để đánh giá rủi ro có sai sót trọng yếu và thiết lập nội dung, lịch trình cũng như phạm vi các thủ tục kiểm toán tiếp theo, kiểm toán viên cần xác định mức trọng yếu thực hiện.

Điều chỉnh mức trọng yếu trong quá trình kiểm toán

Nếu trong quá trình kiểm toán, kiểm toán viên thu thập được thông tin mới dẫn đến thay đổi mức trọng yếu đã xác định, họ phải điều chỉnh mức trọng yếu đối với báo cáo tài chính tổng thể và các nhóm giao dịch, số dư tài khoản hoặc thông tin thuyết minh liên quan.

Trong trường hợp cần áp dụng mức trọng yếu thấp hơn mức ban đầu để phù hợp hơn với tình hình thực tế, kiểm toán viên phải xem xét liệu có cần điều chỉnh mức trọng yếu thực hiện hay không, đồng thời đánh giá lại sự phù hợp của nội dung, lịch trình và phạm vi các thủ tục kiểm toán tiếp theo.

Lưu trữ tài liệu và hồ sơ kiểm toán

Kiểm toán viên phải ghi nhận vào hồ sơ kiểm toán các thông tin quan trọng liên quan đến mức trọng yếu, bao gồm:

• Mức trọng yếu đối với toàn bộ báo cáo tài chính.
• Mức trọng yếu cho từng nhóm giao dịch, số dư tài khoản hoặc thông tin thuyết minh nếu có.
• Mức trọng yếu thực hiện.
• Các điều chỉnh đối với các mức trọng yếu trên trong quá trình kiểm toán.

Việc lưu trữ đầy đủ thông tin này giúp đảm bảo tính minh bạch và hỗ trợ quá trình xem xét, đánh giá trong các giai đoạn sau của cuộc kiểm toán.

Tóm lại, chuẩn mực kiểm toán số 320 đặt ra các yêu cầu quan trọng giúp kiểm toán viên xác định và áp dụng mức trọng yếu phù hợp trong quá trình kiểm toán. Việc tuân thủ chặt chẽ các yêu cầu này không chỉ nâng cao chất lượng cuộc kiểm toán mà còn đảm bảo tính minh bạch và độ tin cậy của báo cáo tài chính.

5. Các câu hỏi thường gặp

Mức trọng yếu thực hiện là gì?

Mức trọng yếu thực hiện là một mức giá trị thấp hơn mức trọng yếu tổng thể nhằm giảm nguy cơ các sai sót chưa điều chỉnh hoặc chưa phát hiện có thể dẫn đến sai sót trọng yếu trong báo cáo tài chính.

Khi nào kiểm toán viên cần điều chỉnh mức trọng yếu?

Mức trọng yếu có thể được điều chỉnh trong quá trình kiểm toán khi: Có thêm thông tin mới làm thay đổi đánh giá ban đầu và có sự thay đổi đáng kể trong tình hình tài chính của đơn vị được kiểm toán

Mức trọng yếu có áp dụng khác nhau giữa doanh nghiệp tư nhân và đơn vị trong lĩnh vực công không?

Có. Trong lĩnh vực công, mức trọng yếu có thể được xác định dựa trên tổng chi phí hoặc tài sản quản lý thay vì lợi nhuận trước thuế như các doanh nghiệp hoạt động vì lợi nhuận.

Chuẩn mực kiểm toán số 320 đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng kiểm toán và độ tin cậy của báo cáo tài chính. Việc tuân thủ chuẩn mực kiểm toán số 320 giúp kiểm toán viên xác định mức trọng yếu phù hợp, đánh giá sai sót một cách khách quan và cung cấp ý kiến kiểm toán chính xác. Mong rằng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về chuẩn mực kiểm toán số 320 và cách áp dụng trong thực tế. Nếu bạn cần tư vấn thêm, hãy liên hệ với Kế toán Kiểm toán Thuế ACC để được hỗ trợ chuyên sâu.