Phân biệt vốn tự có và vốn điều lệ

Vốn tự có và vốn điều lệ là hai khái niệm cơ bản trong tài chính doanh nghiệp. Hiểu rõ sự khác biệt giữa hai khái niệm này sẽ giúp bạn quản lý tài chính doanh nghiệp hiệu quả hơn. Bài viết này Kế toán kiểm toán thuế ACC sẽ giúp bạn làm rõ vấn đề này.

1. Khái niệm về vốn tự có và vốn điều lệ

Vốn tự có là nguồn vốn thuộc sở hữu của doanh nghiệp, được hình thành từ các tài sản thực tế do doanh nghiệp sở hữu sau khi đã trừ đi các khoản nợ phải trả. Đây là phần vốn sẵn có, không phải vốn vay hoặc huy động từ bên ngoài, và được sử dụng để đáp ứng các nhu cầu tài chính hoặc đầu tư của doanh nghiệp.

Vốn điều lệ là tổng giá trị tài sản mà các thành viên/cổ đông cam kết góp hoặc đã góp vào doanh nghiệp tại thời điểm thành lập. Đây là con số được ghi nhận trong Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp và là cơ sở pháp lý để xác định trách nhiệm tài chính của các thành viên trong công ty.

2. Phân biệt vốn tự có và vốn điều lệ

Có thể khẳng định, vốn điều lệ không phải vốn tự có dù vốn điều lệ và vốn tự có có những điểm tương đồng với nhau nhưng đây là 02 thuật ngữ khác nhau.

Điểm giống nhau:

Bản chất là nguồn vốn của doanh nghiệp
Cả vốn tự có và vốn điều lệ đều thuộc sở hữu của doanh nghiệp, không phải là vốn vay hay vốn huy động từ bên ngoài. Đây là nguồn tài chính mà doanh nghiệp có quyền sử dụng để phục vụ cho các hoạt động kinh doanh, đầu tư, hoặc chi trả các nghĩa vụ tài chính.

Vai trò trong việc đảm bảo khả năng tài chính
Cả hai loại vốn đều đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện năng lực tài chính và sự ổn định của doanh nghiệp. Chúng là cơ sở để doanh nghiệp duy trì hoạt động và đảm bảo quyền lợi của các bên liên quan, bao gồm khách hàng, đối tác và cổ đông.

Nguồn hình thành từ vốn góp
Vốn điều lệ là tổng giá trị tài sản mà các thành viên/cổ đông cam kết góp hoặc đã góp vào công ty. Trong khi đó, vốn tự có cũng bao gồm vốn góp thực tế từ các thành viên/cổ đông, kết hợp với lợi nhuận giữ lại và các quỹ dự phòng của công ty.

Sử dụng cho các hoạt động kinh doanh
Cả vốn tự có và vốn điều lệ đều có thể được sử dụng để đầu tư, vận hành doanh nghiệp, hoặc thực hiện các nghĩa vụ tài chính. Đây là nguồn lực quan trọng để công ty mở rộng quy mô hoặc xử lý các vấn đề tài chính.

Điểm khác nhau giữa vốn tự có và vốn điều lệ:

 

Tiêu chí	Vốn điều lệ	Vốn tự có
Cơ sở pháp lý	Được quy định tại Luật Doanh nghiệp 2020, áp dụng cho các loại hình doanh nghiệp như công ty TNHH, công ty hợp danh, và công ty cổ phần.	Được quy định tại Luật Các tổ chức tín dụng 2010, sửa đổi, bổ sung 2017, áp dụng chủ yếu trong lĩnh vực ngân hàng và tổ chức tín dụng.
Định nghĩa	Là tổng giá trị tài sản mà các thành viên đã góp hoặc cam kết góp khi thành lập công ty (công ty TNHH, công ty hợp danh) hoặc tổng giá trị mệnh giá cổ phần đã bán khi thành lập (công ty cổ phần).	Là giá trị tài sản thực tế mà ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng đang sở hữu, bao gồm giá trị thực của vốn điều lệ, các quỹ dự trữ và một số tài sản nợ khác theo quy định của Ngân hàng Nhà nước.
Hình thức	Được ghi nhận trên Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, là con số pháp lý đại diện cho vốn cam kết của các thành viên hoặc cổ đông.	Không được ghi nhận trên Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp. Thể hiện trên báo cáo tài chính và sổ sách kế toán của tổ chức tín dụng/ngân hàng.
Cách sử dụng	Áp dụng chung cho tất cả các loại hình doanh nghiệp, không giới hạn ngành nghề.	Chủ yếu sử dụng trong lĩnh vực ngân hàng và tổ chức tín dụng để thể hiện nguồn lực tài chính tự có, giúp đảm bảo khả năng thanh khoản và chi trả trong trường hợp phát sinh rủi ro.
Thời điểm hình thành	Hình thành khi các thành viên/cổ đông góp vốn thực tế hoặc cam kết góp vốn, không yêu cầu tài sản đã hoàn toàn được chuyển giao.	Chỉ hình thành từ các tài sản thực tế đã được chuyển giao, không bao gồm các cam kết góp vốn hoặc giá trị tài sản chưa xác nhận.
Vai trò	– Là căn cứ pháp lý để xác định tỷ lệ phần vốn góp hoặc sở hữu cổ phần của thành viên/cổ đông.	– Là chỉ số quan trọng thể hiện khả năng tài chính của ngân hàng/tổ chức tín dụng, giúp giảm thiểu rủi ro trong trường hợp phá sản.
	– Được sử dụng để xác định điều kiện kinh doanh đối với các ngành nghề yêu cầu vốn pháp định.	– Được các cơ quan quản lý sử dụng để điều tiết kinh tế và đảm bảo an toàn hoạt động của hệ thống ngân hàng, đặc biệt trong việc bảo vệ quyền lợi của khách hàng và cổ đông.

 

Sự khác biệt giữa vốn điều lệ và vốn tự có chủ yếu xuất phát từ bản chất, phạm vi áp dụng và vai trò trong hoạt động kinh doanh. Vốn điều lệ mang tính pháp lý và áp dụng chung cho nhiều loại hình doanh nghiệp, trong khi vốn tự có tập trung vào việc đánh giá năng lực tài chính thực tế, đặc thù trong lĩnh vực ngân hàng và tổ chức tín dụng.

3. Mối quan hệ giữa vốn tự có và khả năng thanh toán của doanh nghiệp

Vốn tự có và khả năng thanh toán của doanh nghiệp có mối quan hệ chặt chẽ, bởi vốn tự có là một trong những yếu tố cốt lõi để đảm bảo rằng doanh nghiệp có đủ năng lực tài chính để thực hiện các nghĩa vụ thanh toán đối với các khoản nợ, chi phí hoạt động và trách nhiệm pháp lý khác. Mối quan hệ này thể hiện qua các khía cạnh sau:

Vốn tự có là nền tảng tài chính thực tế của doanh nghiệp

Tác động đến thanh toán: Khi vốn tự có lớn, doanh nghiệp có nguồn lực tài chính mạnh để chi trả các nghĩa vụ ngắn hạn và dài hạn mà không phụ thuộc quá nhiều vào nguồn vốn vay bên ngoài. Điều này giúp tăng khả năng thanh toán và giảm nguy cơ mất thanh khoản.

Đảm bảo thanh khoản và khả năng hoạt động liên tục

• Ngắn hạn: Vốn tự có thường được sử dụng như một nguồn dự phòng để thanh toán các khoản nợ ngắn hạn (như các khoản vay ngắn hạn, chi phí vận hành). Doanh nghiệp có vốn tự có cao sẽ dễ dàng duy trì thanh khoản tốt hơn.
• Dài hạn: Trong dài hạn, vốn tự có giúp doanh nghiệp đầu tư mở rộng sản xuất, đồng thời duy trì khả năng thanh toán cho các nghĩa vụ dài hạn như trái phiếu hoặc các khoản vay dài hạn.

Vai trò trong quản lý rủi ro tài chính

• Khả năng ứng phó với rủi ro: Vốn tự có cao giúp doanh nghiệp có khả năng ứng phó với các rủi ro tài chính, chẳng hạn khi doanh thu giảm hoặc phải đối mặt với các chi phí bất ngờ. Điều này duy trì được khả năng thanh toán và hoạt động ổn định.
• Giảm sự phụ thuộc vào vốn vay: Doanh nghiệp có vốn tự có lớn ít bị phụ thuộc vào các khoản vay từ bên ngoài, giảm chi phí lãi vay và cải thiện tỷ lệ thanh toán.

Tỷ lệ vốn tự có và khả năng thanh toán

• Tỷ lệ tự tài trợ (Equity Ratio): Tỷ lệ này phản ánh mức độ mà vốn tự có đóng góp vào tổng tài sản của doanh nghiệp. Tỷ lệ cao cho thấy doanh nghiệp ít phụ thuộc vào nợ vay, qua đó tăng cường khả năng thanh toán.
• Tỷ lệ thanh toán nợ: Vốn tự có được so sánh với tổng nợ để đánh giá khả năng chi trả các khoản nợ của doanh nghiệp. Nếu vốn tự có cao hơn tổng nợ hoặc chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu vốn, doanh nghiệp sẽ có khả năng thanh toán tốt hơn.

Tác động đến uy tín và quan hệ tín dụng

Vốn tự có không chỉ thể hiện khả năng thanh toán mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng uy tín tài chính của doanh nghiệp. Một doanh nghiệp có vốn tự có lớn thường nhận được sự tín nhiệm cao từ các đối tác và ngân hàng, qua đó dễ dàng tiếp cận nguồn vốn vay khi cần.

4. Vai trò của Vốn điều lệ quan trọng như thế nào đối với doanh nghiệp?

Vốn điều lệ đóng vai trò cốt lõi trong hoạt động của doanh nghiệp, thể hiện năng lực tài chính ban đầu và mức độ cam kết của các thành viên hoặc cổ đông đối với công ty. Đây là cơ sở pháp lý để xác định trách nhiệm của họ trong phạm vi vốn đã cam kết góp, đặc biệt trong các trường hợp doanh nghiệp phát sinh nghĩa vụ tài chính hoặc rủi ro pháp lý.

Không chỉ đơn thuần là nguồn vốn khởi đầu cho các hoạt động kinh doanh, vốn điều lệ còn giúp doanh nghiệp đáp ứng điều kiện pháp lý để tham gia vào các ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Ví dụ, lĩnh vực bất động sản, bảo hiểm, hoặc ngân hàng yêu cầu mức vốn pháp định cụ thể, và vốn điều lệ đóng vai trò là căn cứ để xác nhận doanh nghiệp có đủ năng lực tài chính hoạt động trong lĩnh vực đó.

Ngoài ra, vốn điều lệ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi và nghĩa vụ của các thành viên hoặc cổ đông. Tỷ lệ sở hữu vốn điều lệ quyết định quyền biểu quyết, quyền hưởng lợi nhuận, và quyền tham gia vào các quyết định quan trọng của công ty. Đồng thời, vốn điều lệ là yếu tố quan trọng trong việc xây dựng uy tín của doanh nghiệp, vì đối tác và khách hàng thường xem mức vốn này như một thước đo về khả năng tài chính và độ tin cậy.

Việc quản lý vốn điều lệ cũng liên quan mật thiết đến khả năng huy động vốn và vay tài chính. Các tổ chức tín dụng thường sử dụng mức vốn điều lệ làm căn cứ để đánh giá rủi ro và quyết định cấp vốn cho doanh nghiệp. Do đó, vốn điều lệ không chỉ mang tính biểu tượng mà còn đóng góp trực tiếp vào sự phát triển bền vững và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường.

5. Các câu hỏi thường gặp

Vốn tự có có phải là một phần của vốn điều lệ không?

Không, vốn tự có không phải là một phần của vốn điều lệ. Ngược lại, vốn điều lệ (phần thực góp) có thể là một phần của vốn tự có. Vốn tự có bao gồm nhiều nguồn khác nhau như lợi nhuận giữ lại và các quỹ dự phòng, không chỉ giới hạn trong vốn điều lệ.

Khi nào vốn tự có lớn hơn vốn điều lệ?

Khi doanh nghiệp hoạt động kinh doanh có lãi và tích lũy thêm tài sản từ lợi nhuận giữ lại, hoặc khi doanh nghiệp bổ sung các quỹ dự trữ, vốn tự có sẽ lớn hơn vốn điều lệ.

Ví dụ, một công ty có vốn điều lệ là 5 tỷ đồng. Sau vài năm kinh doanh, lợi nhuận để lại là 3 tỷ đồng, cộng thêm 1 tỷ đồng từ quỹ dự trữ, vốn tự có sẽ đạt 9 tỷ đồng, lớn hơn vốn điều lệ.

Vốn tự có có được ghi nhận trên Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp không?

Không, vốn tự có chỉ được ghi nhận trong sổ sách kế toán và báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Trong khi đó, vốn điều lệ được ghi nhận trên Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp như một căn cứ pháp lý.

Trên đây là một số thông tin về Phân biệt vốn tự có và vốn điều lệ. Hy vọng với những thông tin ACC đã cung cấp sẽ giúp bạn giải đáp được những thắc mắc về vấn đề trên. Nếu bạn cần hỗ trợ hãy đừng ngần ngại mà liên hệ với Công ty Kế toán Kiểm toán Thuế ACC, để được chúng tôi hỗ trợ nhanh chóng.