Thực hiện chuẩn mực kế toán số 15: Hợp đồng xây dựng

Chuẩn mực kế toán số 15, “Tài sản cố định hữu hình”, quy định về việc kế toán tài sản cố định hữu hình, bao gồm việc ghi nhận, đo lường, phân bổ giá trị, ghi nhận khấu hao, ghi nhận tổn thất, và thanh lý tài sản cố định hữu hình

1. Chuẩn mực kế toán số chuẩn mực kế toán số 15 –  Hợp đồng xây dựng 

1.1. Chuẩn mực kế toán số 15 –  Hợp đồng xây dựng là gì ?

Chuẩn mực kế toán số 15 – Hợp đồng xây dựng (VAS 15) là một trong những chuẩn mực kế toán cơ bản của Việt Nam, được ban hành và công bố theo Quyết định số 149/2001/QĐ-BTC ngày 31 tháng 12 năm 2001 của Bộ trưởng Bộ Tài chính. Chuẩn mực này quy định và hướng dẫn các nguyên tắc và phương pháp kế toán doanh thu và chi phí liên quan đến hợp đồng xây dựng.

Định nghĩa hợp đồng xây dựng

Theo Chuẩn mực kế toán số 15, hợp đồng xây dựng là hợp đồng theo đó nhà thầu nhận thầu việc xây dựng một tài sản hữu hình cho khách hàng, theo đó nhà thầu có trách nhiệm thực hiện các công việc sau:

• Thiết kế, cung cấp vật tư, thiết bị và thi công xây dựng tài sản hữu hình.
• Cung cấp dịch vụ liên quan trực tiếp đến việc xây dựng tài sản hữu hình, chẳng hạn như dịch vụ tư vấn, thiết kế, khảo sát.

Phạm vi áp dụng

Chuẩn mực kế toán số 15 áp dụng cho tất cả các doanh nghiệp, tổ chức có thực hiện hợp đồng xây dựng, trừ các doanh nghiệp, tổ chức thuộc lĩnh vực đặc thù, như ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán,… được quy định riêng về kế toán hợp đồng xây dựng.

Các nguyên tắc và phương pháp kế toán áp dụng cho hợp đồng xây dựng

Chuẩn mực kế toán số 15 quy định các nguyên tắc và phương pháp kế toán doanh thu và chi phí liên quan đến hợp đồng xây dựng, bao gồm:

• Nguyên tắc ghi nhận doanh thu và chi phí của hợp đồng xây dựng
• Phương pháp ghi nhận doanh thu và chi phí của hợp đồng xây dựng
• Lập báo cáo tài chính về hợp đồng xây dựng

Nguyên tắc ghi nhận doanh thu và chi phí của hợp đồng xây dựng

Theo Chuẩn mực kế toán số 15, doanh thu và chi phí của hợp đồng xây dựng được ghi nhận theo phương pháp tỷ lệ hoàn thành, trừ khi phương pháp này không phù hợp với bản chất của hợp đồng xây dựng.

Phương pháp tỷ lệ hoàn thành được áp dụng khi:

• Khách hàng có quyền kiểm soát đáng kể đối với tài sản được xây dựng cho đến khi tài sản đó được hoàn thành.
• Chi phí của hợp đồng có thể được xác định một cách đáng tin cậy.

Phương pháp ghi nhận doanh thu và chi phí của hợp đồng xây dựng

Theo phương pháp tỷ lệ hoàn thành, doanh thu và chi phí của hợp đồng xây dựng được ghi nhận tương ứng với phần công việc đã hoàn thành.

Doanh thu của hợp đồng xây dựng được xác định bằng giá hợp đồng nhân với phần công việc đã hoàn thành.

Chi phí của hợp đồng xây dựng được xác định bằng tổng chi phí thực tế phát sinh trong kỳ, bao gồm chi phí trực tiếp và chi phí gián tiếp.

Lập báo cáo tài chính về hợp đồng xây dựng

Doanh nghiệp phải lập báo cáo tài chính về hợp đồng xây dựng, bao gồm:

• Bảng tổng hợp doanh thu, chi phí và lãi lỗ của hợp đồng xây dựng.
• Bảng phân bổ doanh thu, chi phí và lãi lỗ của hợp đồng xây dựng.

Bảng tổng hợp doanh thu, chi phí và lãi lỗ của hợp đồng xây dựng được lập để tổng hợp doanh thu, chi phí và lãi lỗ của tất cả các hợp đồng xây dựng đang thực hiện của doanh nghiệp.

Bảng phân bổ doanh thu, chi phí và lãi lỗ của hợp đồng xây dựng được lập để phân bổ doanh thu, chi phí và lãi lỗ của hợp đồng xây dựng cho từng kỳ kế toán.

Ý nghĩa của Chuẩn mực kế toán số 15

Chuẩn mực kế toán số 15 có ý nghĩa quan trọng đối với các doanh nghiệp, tổ chức có thực hiện hợp đồng xây dựng, cụ thể:

• Giúp doanh nghiệp đảm bảo tính nhất quán, trung thực và minh bạch của thông tin về doanh thu và chi phí liên quan đến hợp đồng xây dựng trên báo cáo tài chính.
• Giúp doanh nghiệp tuân thủ các quy định của pháp luật về kế toán và thuế.
• Giúp nhà đầu tư, chủ nợ và các bên liên quan khác có được thông tin đầy đủ và chính xác về tình hình tài chính của doanh nghiệp, từ đó đưa ra các quyết định đầu tư, tín dụng phù hợp.

1.2. Các nguyên tắc và phương pháp chuẩn mực kế toán số 15 

Chuẩn mực kế toán số 15 – Hợp đồng xây dựng (VAS 15) là chuẩn mực kế toán quy định và hướng dẫn các nguyên tắc và phương pháp kế toán đối với hợp đồng xây dựng, nhằm đảm bảo:

Thông tin về hợp đồng xây dựng được trình bày trong báo cáo tài chính phải trung thực, hợp lý và đầy đủ, phản ánh đúng bản chất và giá trị của hợp đồng.

Thông tin về hợp đồng xây dựng được lập và trình bày theo một chuẩn mực thống nhất, dễ hiểu và có thể so sánh được.

Các nguyên tắc kế toán đối với hợp đồng xây dựng

Chuẩn mực kế toán số 15 quy định các nguyên tắc kế toán đối với hợp đồng xây dựng như sau:

Nguyên tắc ghi nhận hợp đồng xây dựng: Hợp đồng xây dựng được ghi nhận khi thỏa mãn đồng thời các tiêu chuẩn sau:

Doanh nghiệp có quyền và nghĩa vụ thực hiện hợp đồng.

Có khả năng thu được lợi ích kinh tế trong tương lai từ việc thực hiện hợp đồng.

Nguyên giá của hợp đồng có thể được xác định một cách đáng tin cậy.

• Nguyên tắc xác định giá trị hợp đồng xây dựng: Giá trị hợp đồng xây dựng được xác định căn cứ vào giá trị hợp đồng đã ký kết, bao gồm cả các chi phí dự kiến phát sinh trong quá trình thực hiện hợp đồng.
• Nguyên tắc xác định doanh thu từ hợp đồng xây dựng: Doanh thu từ hợp đồng xây dựng được ghi nhận theo nguyên tắc tiến độ thực hiện hợp đồng, căn cứ vào phần công việc đã hoàn thành và giá trị hợp đồng đã ký kết.
• Nguyên tắc xác định chi phí từ hợp đồng xây dựng: Chi phí từ hợp đồng xây dựng được ghi nhận theo nguyên tắc phù hợp, căn cứ vào chi phí thực tế phát sinh trong quá trình thực hiện hợp đồng.
• Nguyên tắc xác định lãi (lỗ) từ hợp đồng xây dựng: Lãi (lỗ) từ hợp đồng xây dựng được xác định bằng chênh lệch giữa doanh thu và chi phí từ hợp đồng xây dựng.

Các phương pháp kế toán đối với hợp đồng xây dựng

Chuẩn mực kế toán số 15 quy định các phương pháp kế toán đối với hợp đồng xây dựng như sau:

• Phương pháp ghi nhận toàn bộ doanh thu và chi phí: Phương pháp này được áp dụng khi doanh nghiệp có thể xác định được doanh thu và chi phí của toàn bộ hợp đồng ngay khi ký kết hợp đồng.
• Phương pháp ghi nhận doanh thu theo tiến độ thực hiện hợp đồng: Phương pháp này được áp dụng khi doanh nghiệp không thể xác định được doanh thu và chi phí của toàn bộ hợp đồng ngay khi ký kết hợp đồng.

2. Hướng dẫn thực hiện chuẩn mực kế toán số 15 –  Hợp đồng xây dựng

2.1. Ý nghĩa của chuẩn mực kế toán số 15 

Chuẩn mực kế toán số 15 – Hợp đồng xây dựng (VAS 15) là một trong những chuẩn mực kế toán cơ bản của Việt Nam, được ban hành và công bố theo Quyết định số 149/2001/QĐ-BTC ngày 31 tháng 12 năm 2001 của Bộ trưởng Bộ Tài chính. Chuẩn mực này quy định và hướng dẫn các nguyên tắc và phương pháp kế toán doanh thu và chi phí liên quan đến hợp đồng xây dựng.

Ý nghĩa của Chuẩn mực kế toán số 15 đối với doanh nghiệp

Chuẩn mực kế toán số 15 có ý nghĩa quan trọng đối với các doanh nghiệp, tổ chức có thực hiện hợp đồng xây dựng, cụ thể:

• Giúp doanh nghiệp đảm bảo tính nhất quán, trung thực và minh bạch của thông tin về doanh thu và chi phí liên quan đến hợp đồng xây dựng trên báo cáo tài chính.

Hợp đồng xây dựng thường có giá trị lớn và thời gian thực hiện dài, do đó việc ghi nhận doanh thu và chi phí của hợp đồng xây dựng cần được thực hiện một cách nhất quán và phù hợp với bản chất của hợp đồng. Chuẩn mực kế toán số 15 quy định các nguyên tắc và phương pháp kế toán doanh thu và chi phí của hợp đồng xây dựng, giúp doanh nghiệp đảm bảo tính nhất quán, trung thực và minh bạch của thông tin trên báo cáo tài chính.

Giúp doanh nghiệp tuân thủ các quy định của pháp luật về kế toán và thuế.

Chuẩn mực kế toán số 15 là một trong những chuẩn mực kế toán bắt buộc áp dụng đối với các doanh nghiệp, tổ chức có thực hiện hợp đồng xây dựng. Việc tuân thủ chuẩn mực kế toán số 15 giúp doanh nghiệp tuân thủ các quy định của pháp luật về kế toán và thuế.

• Giúp nhà đầu tư, chủ nợ và các bên liên quan khác có được thông tin đầy đủ và chính xác về tình hình tài chính của doanh nghiệp, từ đó đưa ra các quyết định đầu tư, tín dụng phù hợp.

Thông tin về doanh thu và chi phí liên quan đến hợp đồng xây dựng là một trong những thông tin quan trọng đối với nhà đầu tư, chủ nợ và các bên liên quan khác khi đánh giá tình hình tài chính của doanh nghiệp. Chuẩn mực kế toán số 15 giúp doanh nghiệp cung cấp thông tin về doanh thu và chi phí liên quan đến hợp đồng xây dựng một cách đầy đủ và chính xác, giúp các bên liên quan đưa ra các quyết định đầu tư, tín dụng phù hợp.

Ý nghĩa của Chuẩn mực kế toán số 15 đối với nhà đầu tư, chủ nợ và các bên liên quan khác

Chuẩn mực kế toán số 15 giúp nhà đầu tư, chủ nợ và các bên liên quan khác có được thông tin đầy đủ và chính xác về tình hình tài chính của doanh nghiệp, từ đó đưa ra các quyết định đầu tư, tín dụng phù hợp. Cụ thể, thông tin về doanh thu và chi phí liên quan đến hợp đồng xây dựng giúp các bên liên quan đánh giá được:

• Khả năng sinh lời của doanh nghiệp: Doanh thu và chi phí của hợp đồng xây dựng là một trong những yếu tố quan trọng quyết định đến khả năng sinh lời của doanh nghiệp. Chuẩn mực kế toán số 15 giúp nhà đầu tư, chủ nợ và các bên liên quan khác đánh giá được khả năng sinh lời của doanh nghiệp thông qua việc cung cấp thông tin về doanh thu và chi phí liên quan đến hợp đồng xây dựng.
• Sự ổn định tài chính của doanh nghiệp: Doanh thu và chi phí của hợp đồng xây dựng có thể thay đổi đáng kể trong từng kỳ kế toán, do đó việc theo dõi thông tin về doanh thu và chi phí liên quan đến hợp đồng xây dựng giúp các bên liên quan đánh giá được sự ổn định tài chính của doanh nghiệp.
• Khả năng thanh toán của doanh nghiệp: Doanh thu và chi phí của hợp đồng xây dựng có thể ảnh hưởng đến khả năng thanh toán của doanh nghiệp. Chuẩn mực kế toán số 15 giúp nhà đầu tư, chủ nợ và các bên liên quan khác đánh giá được khả năng thanh toán của doanh nghiệp thông qua việc cung cấp thông tin về doanh thu và chi phí liên quan đến hợp đồng xây dựng.

2.2. Phạm vi áp dụng chuẩn mực kế toán số 15

Phạm vi áp dụng của chuẩn mực kế toán số 15 (TTK 15) được quy định tại khoản 1 Điều 1 TTK 15 như sau:

TTK 15 áp dụng cho kế toán hợp đồng xây dựng và lập báo cáo tài chính của các nhà thầu.

Như vậy, TTK 15 áp dụng cho tất cả các nhà thầu, bao gồm cả nhà thầu chính, nhà thầu phụ, nhà thầu tư vấn, nhà thầu giám sát,… trong việc kế toán hợp đồng xây dựng và lập báo cáo tài chính.

Các loại hợp đồng xây dựng áp dụng TTK 15

TTK 15 áp dụng cho tất cả các loại hợp đồng xây dựng, bao gồm:

• Hợp đồng trọn gói: là hợp đồng trong đó nhà thầu nhận trách nhiệm thực hiện toàn bộ công việc xây dựng theo thiết kế và yêu cầu của khách hàng, bao gồm cả việc cung cấp vật tư, thiết bị và nhân công.
• Hợp đồng theo đơn giá: là hợp đồng trong đó nhà thầu nhận trách nhiệm thực hiện một hoặc một số công việc xây dựng theo đơn giá quy định trong hợp đồng, bao gồm cả việc cung cấp vật tư, thiết bị và nhân công.
• Hợp đồng theo thời gian: là hợp đồng trong đó nhà thầu nhận trách nhiệm thực hiện một hoặc một số công việc xây dựng theo thời gian quy định trong hợp đồng, bao gồm cả việc cung cấp vật tư, thiết bị và nhân công.
• Hợp đồng hỗn hợp: là hợp đồng kết hợp giữa hai hoặc nhiều loại hợp đồng xây dựng khác nhau.

Các loại hợp đồng xây dựng không áp dụng TTK 15

TTK 15 không áp dụng cho các loại hợp đồng xây dựng sau:

• Hợp đồng mua sắm tài sản cố định vô hình.
• Hợp đồng mua sắm hàng hóa.
• Hợp đồng cung cấp dịch vụ.
• Hợp đồng thuê tài sản.
• Hợp đồng bảo hiểm.

Các yêu cầu của TTK 15

TTK 15 quy định các yêu cầu đối với việc kế toán hợp đồng xây dựng, bao gồm:

• Ghi nhận hợp đồng xây dựng:

• Hợp đồng xây dựng được ghi nhận khi có đủ các điều kiện sau:

• Có khả năng mang lại lợi ích kinh tế trong tương lai;
• Có chi phí có thể xác định được và có thể đo lường được một cách đáng tin cậy;
• Có khả năng xác định được doanh thu và chi phí liên quan đến hợp đồng.

• Hợp đồng xây dựng được ghi nhận theo giá trị hợp lý, bao gồm:

• Giá trị của công việc xây dựng hoàn thành;
• Chi phí phát sinh trong quá trình thực hiện hợp đồng;
• Lãi vay phát sinh trong quá trình thực hiện hợp đồng.

• Đo lường giá trị hợp đồng xây dựng:

• Giá trị hợp đồng xây dựng được đo lường theo giá trị hợp lý, bao gồm:

• Giá trị của công việc xây dựng hoàn thành;
• Chi phí phát sinh trong quá trình thực hiện hợp đồng;
• Lãi vay phát sinh trong quá trình thực hiện hợp đồng.

• Ghi nhận doanh thu và chi phí của hợp đồng xây dựng:
• thu của hợp đồng xây dựng được ghi nhận theo phương pháp ghi nhận doanh thu theo tiến độ thực hiện hợp đồng.
• Chi phí của hợp đồng xây dựng được ghi nhận theo nguyên tắc phù hợp với doanh thu.

• Ghi nhận thay đổi giá trị hợp đồng xây dựng:

• Thay đổi giá trị hợp đồng xây dựng được ghi nhận ngay vào giá trị hợp đồng xây dựng.

• Ghi nhận tổn thất hợp đồng xây dựng:

• Tổn thất hợp đồng xây dựng được ghi nhận ngay vào giá trị hợp đồng xây dựng.
• Tài sản và nợ phải trả liên quan đến hợp đồng xây dựng:
• Tài sản và nợ phải trả liên quan đến hợp đồng xây dựng được ghi nhận theo quy định của Chuẩn mực kế toán Việt Nam.

• Báo cáo tài chính liên quan đến hợp đồng xây dựng:

• Thông tin về hợp đồng xây dựng được trình bày trong Báo cáo tài chính theo quy định của Chuẩn mực kế toán Việt Nam.

2.3. Các thuật ngữ trong chuẩn mực kế toán số 15 

Chuẩn mực kế toán số 15 – Hợp đồng xây dựng (VAS 15) quy định các thuật ngữ sau:

• Hợp đồng xây dựng: Là hợp đồng bằng văn bản về việc xây dựng một tài sản hoặc tổ hợp các tài sản có liên quan chặt chẽ hay phụ thuộc lẫn nhau về mặt thiết kế, công nghệ, chức năng hoặc các mục đích sử dụng cơ bản của chúng.
• Giá trị hợp đồng xây dựng: Là giá trị hợp đồng đã ký kết, bao gồm cả các chi phí dự kiến phát sinh trong quá trình thực hiện hợp đồng.
• Doanh thu từ hợp đồng xây dựng: Là khoản doanh thu phát sinh từ việc thực hiện hợp đồng xây dựng.
• Chi phí từ hợp đồng xây dựng: Là khoản chi phí phát sinh trong quá trình thực hiện hợp đồng xây dựng.
• Lãi (lỗ) từ hợp đồng xây dựng: Là khoản chênh lệch giữa doanh thu và chi phí từ hợp đồng xây dựng.
• Hợp đồng xây dựng trọn gói: Là hợp đồng xây dựng trong đó nhà thầu được giao thực hiện toàn bộ công việc xây dựng, bao gồm cả thiết kế, thi công và nghiệm thu.
• Hợp đồng xây dựng chia nhỏ: Là hợp đồng xây dựng trong đó nhà thầu được giao thực hiện một phần công việc xây dựng, bao gồm cả thiết kế, thi công và nghiệm thu.
• Hợp đồng xây dựng theo giá cố định: Là hợp đồng xây dựng trong đó nhà thầu cam kết thực hiện toàn bộ công việc xây dựng theo một mức giá cố định, không phụ thuộc vào biến động của chi phí xây dựng.
• Hợp đồng xây dựng theo đơn giá cố định: Là hợp đồng xây dựng trong đó nhà thầu cam kết thực hiện từng đơn vị công việc xây dựng theo một đơn giá cố định, không phụ thuộc vào biến động của chi phí xây dựng.
• Hợp đồng xây dựng theo giá trị thay đổi: Là hợp đồng xây dựng trong đó giá trị hợp đồng có thể thay đổi theo các điều kiện quy định trong hợp đồng.
• Hợp đồng xây dựng theo tiến độ thực hiện: Là hợp đồng xây dựng trong đó doanh thu từ hợp đồng được ghi nhận theo tiến độ thực hiện hợp đồng.
• Hợp đồng xây dựng có chi phí phụ thêm: Là hợp đồng xây dựng trong đó nhà thầu được hoàn lại các chi phí thực tế được phép thanh toán, cộng thêm một khoản được tính bằng tỷ lệ phần trăm (%) trên những chi phí này hoặc được tính thêm một khoản phí cố định.

Ngoài ra, chuẩn mực kế toán số 15 còn quy định một số thuật ngữ khác như:

• Khách hàng: Là bên ký kết hợp đồng xây dựng với nhà thầu.
• Nhà thầu: Là bên thực hiện hợp đồng xây dựng.
• Tiến độ thực hiện hợp đồng: Là mức độ hoàn thành các công việc xây dựng theo hợp đồng.
• Giá trị công việc đã hoàn thành: Là giá trị của các công việc xây dựng đã hoàn thành theo hợp đồng.
• Chi phí thực tế phát sinh: Là chi phí thực tế đã phát sinh trong quá trình thực hiện hợp đồng.

Trên đây là một số thông tin về chuẩn mực kế toán số 15 – Hợp đồng xây dựng. Thông tin về các bên liên quan. Hy vọng với những thông tin ACC đã cung cấp sẽ giúp bạn giải đáp được những thắc mắc về vấn đề trên. Nếu bạn cần hỗ trợ hãy đừng ngần ngại mà liên hệ với Công ty Kế toán Kiểm toán ACC, để được chúng tôi hỗ trợ nhanh chóng. ACC cam kết sẽ giúp bạn có trải nghiệm tốt nhất về các dịch vụ mà mình cung cấp đến khách hàng. Chúng tôi luôn đồng hành pháp lý cùng bạn.